Hyperparathyreoïdie (HPT) kan primair, secundair of tertiair zijn. De oorzaken van primaire HPT worden pathologisch onderverdeeld in adenomen (85%), hyperplasie (15%) en carcinomen (<1%) . Primaire HPT wordt gekenmerkt door een verhoogde calciumspiegel en een normale of lage fosfaatspiegel. Botresorptie is een diagnostisch kenmerk van HPT, waarbij subperiostale resorptie langs de radiale aspecten van de middelste vingerkootjes van wijs- en middelvingers een pathognomonische bevinding is (Fig. 1). Zout en peper teken van de schedel kan worden gezien als gevolg van gegeneraliseerde botresorptie met focale gebieden van resorptie, die samen kunnen gaan met patchy sclerose. Bruine tumoren vormen een onderdeel van de metabole botziekte die wordt herkend als osteitis fibrosa cystica, en zijn een late manifestatie van ernstige HPT die vooral corticale botten aantasten. Ondanks hun naam vertegenwoordigen bruine tumoren eerder een herstellend botproces dan een echte neoplasma. Ze worden meestal incidenteel gevonden, maar kunnen aangrenzende structuren aantasten en zich presenteren met pijn, neuropathieën en myelopathie. Bruine tumoren kunnen overal in het skelet voorkomen, maar de voorkeursplaatsen zijn bekken, ribben, sleutelbeen en de botten van het hoofd (vooral de onderkaak)
Mandibulaire uitstulping was de eerste manifestatie bij onze patiënt. Orthopantomogram toonde marmerachtige onderkaak, histologische en microbiologische analyses diagnosticeerden een mandibulair reuscelgranuloom zonder osteomyelitis, maar uitzonderlijk verhoogd serum parathormoon (1487pg/mL), hypercalciëmie, hypofosfatiëmie, en hypercalciurie bevestigden primaire HPT. Nadat beeldvorming was uitgevoerd (hierboven beschreven) werd het rechter bijschildklieradenoom vervolgens operatief verwijderd, en histologisch geverifieerd. Na de operatie werd de patiënte met succes behandeld voor het hongerbotsyndroom.
Definitieve behandeling van primaire HPT is afhankelijk van chirurgische verwijdering van de onderliggende oorzaak . Behandeling van bruine tumoren berust op beheersing van hyperparathyreoïdie . De ossale laesies krimpen gewoonlijk en verbenen, maar in zeldzame gevallen, wanneer de pijn aanhoudt, is chirurgische enucleatie nodig.
Hoewel ernstige gevallen van primaire HPT uitzonderlijk zijn, moet het zeker worden opgenomen in de differentiële diagnose van multipele lytische ossale laesies, vooral bij patiënten zonder bekende onderliggende ziekte.