Huwelijk met scheiding van tafel en bed
Huwelijk met scheiding van tafel en bed is al eeuwenlang traditie in Cambodja en blijft de norm voor Cambodjanen, zowel in eigen land als daarbuiten. Het huwelijk is een zeer belangrijke instelling voor de Cambodjanen. De hofmakerijpraktijken en de huwelijksceremonie verschillen sterk van die in de westerse cultuur.
Traditioneel werd het huwelijk altijd gearrangeerd zonder medeweten of toestemming van de te trouwen personen. Gedwongen huwelijken kwamen vaak voor. Veel families regelden huwelijken terwijl de verloofden nog heel jong waren; vrienden beloofden elkaar dat hun kinderen zouden trouwen. Als een man geïnteresseerd was in een huwelijk met een meisje dat hij zag, maar met wie hij niet had gesproken, regelden zijn ouders een verlovingsceremonie met de ouders van het meisje. Het meisje zou er niets over te zeggen hebben.
Het huwelijk wordt nog steeds gearrangeerd, maar individuen worden vaak geraadpleegd over de keuze van hun echtgenoot, en het afwijzen van de regeling van de ouders wordt getolereerd. Zelfs een jonge vrouw heeft de mogelijkheid om de wensen van haar ouders af te wijzen, hoewel nog niet veel dochters van deze mogelijkheid gebruik willen maken.
Het gearrangeerde huwelijk is blijven bestaan vanwege religie en traditie. De meeste Cambodjanen zijn boeddhistisch. In het boeddhisme is het de plicht van ouders om huwelijkspartners voor hun kinderen te vinden en hen uit te huwelijken in goede gezinnen. De traditionele Cambodjaanse cultuur zet ouders ook onder druk om huwelijken voor hun kind te kiezen en te regelen, zodat de trots en eer van hun familie behouden blijven.
Kinderen hebben ook verplichtingen ten opzichte van hun ouders om hun uiterste best te doen om de eer van hun ouders hoog te houden. Cambodjanen geloven in dankbaarheid jegens hun ouders. Trouwen in een goede familie wordt beschouwd als een manier om dankbaarheid terug te geven, vooral voor een meisje of jonge vrouw.
In vroeger tijden was het huwelijk een zware en langdurige aangelegenheid. Het kon maanden duren om het huwelijk voor te bereiden. De hofmakerij omvatte vele rituelen die moesten worden gevolgd en huwelijksceremonies duurden drie dagen. Tegenwoordig, door de eisen van het moderne leven en de invloed van andere culturen, is het huwelijk veel eenvoudiger en minder tijdrovend. Verkering en huwelijksceremonies kunnen in één dag worden voltrokken.
Genderrollen
De traditionele rol van de Khmer-vrouwen gaat ten minste terug tot het Angkor-tijdperk (802 – 1431 n.Chr.), toen de “apsara” of “godin” werd aanvaard als de belichaming van een deugdzame, ideale vrouw en in spreekwoorden, volksverhalen en romans werd beschreven als het voorbeeld van hoe vrouwen zich zouden moeten gedragen.
Cambodja is een door mannen gedomineerde samenleving en van vrouwen wordt verwacht dat zij zich conformeren aan tradities. Cambodjanen vergelijken meisjes vaak met een stuk watten, terwijl ze een jongen vergelijken met een diamant. Watten die in de modder vallen, worden nooit meer zuiver, hoe vaak ze ook gewassen worden. Een diamant daarentegen, die in de modder is gevallen, kan worden opgeraapt, gewassen en weer net zo schoon en glinsterend worden als voordat hij vuil werd.
Een meisje wordt geacht haar ouders en ouderen te gehoorzamen, zachtmoedig te zijn en zacht te praten. De traditionele Cambodjaanse cultuur verwacht van een meisje dat zij zich gedraagt volgens de sociale normen en dat zij elke overtreding vermijdt die als ‘vuil’ kan worden bestempeld. Vaak als een Khmer-meisje tegen een sociale norm ingaat, wordt ze “slet en prostituee” (“srey couch”) genoemd en niet alleen “vies”. Er wordt van haar verwacht dat ze geen afspraakjes maakt of zich vrijelijk inlaat met mannen en dat ze geen seks heeft voor het huwelijk. Een meisje dat zich inlaat met seks voor het huwelijk wordt beschouwd als niet meer te redden. Een meisje wordt geleerd dat deugdzaam gedrag inhoudt dat zij niet huilt of schreeuwt tijdens de bevalling, en dat zij niet klaagt als zij door haar echtgenoot, ouders of ouderen wordt mishandeld. De traditie om meisjes aan strenge, soms harde normen te houden, zorgt tegenwoordig voor veel problemen bij Khmer-Amerikaanse jongeren en hun ouders.
Hoewel sociale overtredingen ernstige consequenties hebben voor een Cambodjaans meisje, heeft haar gedrag ook gevolgen voor haar familie. Wat het huwelijk betreft, wordt ze ongewenst door een ‘goede’ familie omdat niemand een ‘vies’ meisje als schoonfamilie wil. De trots en eer van haar ouders zou ook worden verbrijzeld. Door hun schaamte zouden ze sociaal worden afgewezen. Er wordt aangenomen dat een dankbare dochter haar ouders nooit in zulk gevaar zou brengen. Onder dergelijke druk heeft een meisje geen andere keuze dan haar toekomst door haar ouders te laten regelen en hun wensen inzake het huwelijk te aanvaarden.
Aan de andere kant ondervindt een man traditioneel minder sociale en familiale druk om zich te conformeren. In het geval van het huwelijk heeft hij meer vrijheid in het zoeken en kiezen van een echtgenoot. Een man wordt vergeleken met een diamant; eventuele misstappen kunnen worden gecorrigeerd. Seks voor en buiten het huwelijk wordt aanvaardbaar geacht, hoewel de moderne grondwet polygamie verbiedt. De groei van de seksindustrie in Cambodja kan gevolgen op lange termijn hebben door de verspreiding van AIDS in het land. Het hebben van partners en kinderen buiten het huwelijk kan sociale en economische ontwrichting veroorzaken.
Dowry
Heden ten dage kiezen de meeste Cambodjaanse mannen hun eigen vrouw, hoewel ze om twee redenen nog steeds het advies en de goedkeuring van hun ouders vragen. Ten eerste wil hij hun eer behouden door niet met een ‘vuil’ meisje te trouwen. Een goede zoon zou niet tegen de wensen van zijn ouders ingaan. Ten tweede heeft hij hun goedkeuring nodig omdat zij meestal verantwoordelijk zijn voor een bruidsschat en de kosten van de huwelijksceremonie. In Cambodja wonen de meeste kinderen bij hun ouders tot ze trouwen.
In Cambodja betaalt een man bruidsschat aan de ouders van het meisje waarmee hij trouwt. Hij betaalt ook alle kosten van de huwelijksceremonies. De families van meisjes kunnen enorme bruidsschatten eisen als bewijs dat de man in staat zal zijn voor zijn vrouw te zorgen. Gewoonlijk trouwen ouders niet met hun dochter zonder bruidsschat, omdat dit als een schande wordt beschouwd. De bruidsschat moet meestal voor de huwelijksceremonie worden geregeld. Sommige ouders steken zich zwaar in de schulden om de bruidsschat te kunnen betalen. Anderzijds eisen sommige ouders van meisjes geen bruidsschat als zij ervan overtuigd zijn dat een toekomstige schoonzoon een goede echtgenoot voor hun dochter zou zijn.
Huwelijk is niet alleen tussen man en vrouw maar ook tussen families. Grote bruidsschatten zijn een teken van aanzien en een bewijs dat de familie van de bruidegom financieel in staat is voor de dochter te zorgen. Wanneer een meisje een enorme bruidsschat eist, verzekert zij zich van financiële zekerheid en kan zij haar ouders terugbetalen voor het geven van haar leven en het opvoeden van haar. Khmer-kinderen worden beschouwd als het bezit van hun ouders. De ouders kunnen hun kinderen (meestal de meisjes) als dienstmeisjes of in de commerciële seksindustrie laten werken om het gezin te onderhouden of om de ouders terug te betalen.
Cambodjaanse meisjes trouwen meestal tussen 18 en 25 jaar. Als een vrouw ouder dan dat vrijgezel blijft, beginnen haar ouders zich zorgen te maken dat geen begeerlijke man hun dochter ten huwelijk zal vragen. Cambodjaanse mannen trouwen zelden met een oudere vrouw. Het is echter niet ongewoon dat een meisje jonger dan 18 jaar wordt uitgehuwelijkt aan een veel oudere man. Doorgaans is een bruidegom 12 jaar ouder dan de bruid.
De huwelijksceremonies worden traditioneel bij de bruid thuis gehouden. Na de bruiloft trekt de bruidegom in bij de ouders van de bruid (deze traditie zou tegengesteld zijn voor Cambodjanen met Chinese voorouders die nog steeds de Chinese cultuur beoefenen). In Cambodja behouden vrouwen hun naam nadat ze getrouwd zijn.
Voor meer over Cambodjaanse huwelijkstradities, zie ook .
Trouw, Echtscheiding, Polygamie
In vroeger tijden, hoewel Cambodjaanse huwelijken gearrangeerd waren, was het huwelijksleven goed en groeide de liefde tussen het paar geleidelijk nadat ze getrouwd waren. De echtelijke trouw was sterk; het is een religieuze plicht voor man en vrouw om elkaar trouw te blijven. Echtscheidingen kwamen weinig voor. Huiselijk geweld kwam zelden voor; meestal woonde het echtpaar bij ouders en een grote uitgebreide familie die sterke familiesteun bood. Een echtpaar kon zich tot familie wenden in geval van huwelijksproblemen, en familie hield vaak een oogje in het zeil.
Heden ten dage is de staat van het huwelijk, zoals vrijwel alles in Cambodja, aanzienlijk verslechterd. Dertig jaar verwoestende oorlogen en extreem geweld hebben hun tol geëist van families en traditioneel gedrag. Tegenwoordig is de loyaliteit tussen man en vrouw veel losser. Economische tegenspoed heeft het probleem verergerd omdat veel mannen de dorpen verlaten om werk te zoeken. Partners/families buiten het legale huwelijk en de desertie van vrouwen en kinderen zijn in Cambodja gewone sociale ziektes geworden. (Henry Kamm, Cambodja: Report from a Stricken Land 1998, Arcade Books)
De moderne grondwet verbiedt polygamie; sommigen zeggen dat het vaker wordt toegepast als de economie van het gezin het toelaat. Het effect van oorlogen en de lukrake moord op mannen tijdens het bewind van de Rode Khmer heeft geleid tot een onevenwichtige bevolkingsopbouw tussen mannen en vrouwen. Sociale, financiële en emotionele druk dwingen weduwen en alleenstaande vrouwen en meisjes om partners te accepteren, zelfs getrouwde. Veel kinderen worden buiten het huwelijk geboren. Jaloerse woede en gevechten tussen vrouwen om één man komen veelvuldig voor.
De gevechten zijn venijnig. Onlangs zijn er gevallen geweest van vrouwen die hun toevlucht namen tot een gewelddadige tactiek die bekend staat als ‘zuuraanval’. Een jaloerse vrouw spettert salpeterzuur op de minnares van haar man. De bedoeling van de aanval is niet om het slachtoffer te doden, maar om het te verminken. Dit gebeurt in alle lagen van de samenleving.
Het beruchtste geval van een ‘zuuraanval’ vond plaats in 1999, toen de vrouw en de lijfwachten van een hoge regeringsfunctionaris vijf liter zuur goten op het gezicht van de 18-jarige minnares van de echtgenoot. De aanval liet het slachtoffer vreselijk verminkt achter. Een groot deel van de huid op haar gezicht en rug werd verwoest en haar gezichts- en gehoorvermogen werd ernstig aangetast.
De aanvallen komen zo vaak voor en zijn zo wreed dat kranten en radio’s vrouwen oproepen zich niet langer met zulk geweld tegen elkaar te gedragen. De regering, gealarmeerd door de wreedheid, heeft de verkoop van zuur verboden en wetten opgesteld om deze tendens tegen te gaan.
Seksuele ontrouw kan dodelijk worden als mannen na werk buitenshuis terugkeren naar hun vrouwen, besmet met het HIV-virus dat zij hebben opgelopen door heteroseksuele buitenechtelijke affaires. Cambodja is een land met een snel groeiend aantal HIV/Aids-gevallen. De tragedie omvat ook kinderen, van wie velen met het virus worden geboren.
Statistisch gezien blijft het scheidingspercentage in Cambodja laag. Volgens het Nationaal Instituut voor de Statistiek bedroeg het scheidingspercentage in 1998 2,4%.
Dit lage percentage is voor een groot deel te wijten aan de cultuur, die echtscheiding ontmoedigt. Echtscheiding is een schandelijke zaak, vooral voor vrouwen. Sociale traditie en de huidige familiewetten moedigen verzoening aan in plaats van echtscheiding, zelfs wanneer een van de partners een ernstig fysiek of psychologisch risico loopt. Het percentage is ook laag omdat de arme vrouwen beperkte toegang hebben tot het rechtssysteem.
Voor Cambodjanen is het huwelijk soms eerder ceremonieel dan wettelijk. Veel Khmer in de VS trouwen bijvoorbeeld in grote ceremonies zonder wettelijke regelingen om hun status in het bijstandssysteem te behouden. In gevallen waarin huwelijken niet wettelijk worden erkend, is het soms niet nodig te scheiden als het paar besluit niet bij elkaar te blijven.
In de V.S. willen de meeste Cambodjanen nog steeds binnen hun gemeenschap trouwen. Veel mannen keren terug om in Cambodja te trouwen. Ook gearrangeerde huwelijken worden hier in de VS beoefend. Liefdeshuwelijken hebben ook hun weg gevonden naar de gemeenschap, vooral bij de jongere generatie. Tegenwoordig is het aanvaardbaar voor Cambodjaanse mannen en vrouwen om uit te gaan of te trouwen met niet-Cambodianen.
Praktijken die in Cambodja taboe blijven, worden in de VS meer getolereerd. Hoewel veel jongeren nog steeds worden opgevoed met traditionele culturele waarden en beperkingen, is het waar dat sommige meisjes uitgaan en zich vrijelijk mengen met jongens; ze blijven laat uit, hebben seks voor het huwelijk en leven zelfs samen als een stel zonder getrouwd te zijn. Kinderen worden buiten het huwelijk geboren. Sommige ouders staan zelfs toe dat hun kinderen een vriendje of vriendinnetje meebrengen om bij hen te wonen, omdat zij zich neerleggen bij het feit dat hun kinderen onder de culturele invloed staan van de maatschappij waarin zij leven. Echtscheiding wordt in de Cambodjaanse gemeenschap in de VS meer getolereerd dan in Cambodja.
Huiselijk geweld
Het toenemende huiselijke geweld is een ander teken van de achteruitgang van het huwelijksleven in Cambodja. Volgens een onderzoek dat werd uitgevoerd door een Cambodjaanse niet-gouvernementele organisatie ‘Project Against Domestic Violence – PADV’ in samenwerking met het ministerie van Vrouwenzaken, verklaarde 73,9 procent van de ondervraagden dat ze minstens één gezin kenden dat te maken had met huiselijk geweld.
Huiselijk geweld in de vorm van fysieke mishandeling van vrouw en kinderen door de man en de vader komt veel voor. Er is ook veel emotionele mishandeling. Positieve bekrachtiging van het gedrag van kinderen is niet cultureel aanvaardbaar. Ouders geloven dat het geven van complimenten en bevestigingen aan hun kinderen naar hun hoofd zal stijgen. Dit geldt zowel voor Khmer-gezinnen in de VS als in Cambodja.
In Cambodja zijn de mishandelaars zeer gewelddadig. Vijftig procent van de vrouwen die melding maakten van mishandeling, verklaarden verwondingen te hebben opgelopen; meer dan de helft van die verwondingen was aan het hoofd. Vrouwen meldden afranselingen, zweepslagen, messteken en zelfs aanvallen met bijlen. Meestal wordt het geweld in het openbaar gepleegd.
Typisch is dat de politie of de gemeenschap weinig hulp biedt aan de slachtoffers. De politie grijpt alleen in bij ernstige verwondingen of de dood, omdat er geen wet is die specifiek gericht is tegen huiselijk geweld. In feite is de wet ter bestrijding van huiselijk geweld pas voorgesteld en zal deze eind 2002 in de Nationale Vergadering worden besproken. De houding van de samenleving maakt dit probleem nog erger. Cambodjanen beschouwen huiselijk geweld als een privé- en familieaangelegenheid. Vrouwen krijgen meestal de schuld van het uitlokken van het geweld door zich niet goed te gedragen of door hun echtgenoot geen seks te verschaffen.
Zo klaagde een Cambodjaanse vrouw: “Als er dertig dagen in een maand zitten, lijkt het wel of mijn man me zestig keer slaat. Mijn buren weten dat hij me ’s nachts slaat. Ze denken altijd dat het een meningsverschil over geslachtsgemeenschap is. De buren adviseren me vaak: “Als je man seks wil, moet je hem dat geven. Als je dat niet doet, zal hij je slaan.'” Cambodia: Rattling the Killing Fields
Spousal rape is een vreemd concept voor de meeste Cambodjanen, zowel mannen als vrouwen. Volgens PADV verklaarden tweeëndertig van de zevenendertig ondervraagde vrouwen dat een echtgenoot seks moet kunnen hebben wanneer hij dat wil.