Wetenschappers die in het noorden van de Stille Oceaan doken, schrokken zich een hoedje toen ze mysterieuze geluiden hoorden die leken op het afvuren van harpoengeweren. De schokkende geluiden bleken nooit eerder vertoonde (of gehoorde) kopstoten te zijn tussen enkele van de grootste koraalrifvissen, papegaaivissen genaamd.
Tijdens hun studie van groepen reuzenbultkop papegaaivissen (Bolbometopon muricatum), die 1,3 meter lang en 46 kilo zwaar kunnen worden, konden de onderzoekers het gewelddadige gedrag met video- en beeldmateriaal documenteren.
De rifvissen worden zo genoemd vanwege hun bolvormige voorhoofd, dat bij hun excentrieke, pruilende lippen en geelachtige tot roze gezichten hoort.
“Voor ons klonk het alsof iemand vlak bij onze oren met een harpoengeweer aan het schieten was. Voordat we het gedrag zagen, grapten we eigenlijk dat de bultkoppen kopstoten gaven als dikhoornschapen,” vertelde studieonderzoeker Roldan Muñoz van de National Marine Fisheries Service, Beaufort Laboratory, in North Carolina, aan LiveScience. “
Tijdens de zomer van 2011, tijdens ongeveer 100 uur snorkelen en duiken, waren de onderzoekers getuige van verschillende kopstootrituelen bij Wake Atoll. De mannelijke papegaaivissen zwommen frontaal naar elkaar toe tot ze hun klap uitdeelden, kopstoot tegen kopstoot, een botsing die zelfs pijnlijk is om naar te kijken. Onmiddellijk na de frontale botsing zwommen de tegenover elkaar staande papegaaivissen snel in een halve cirkel en probeerden elkaars rug en flank af te bijten.
“Na het cirkelen, zwommen de vissen uit elkaar in tegengestelde richtingen en keerden dan weer van aangezicht tot aangezicht om extra botsingen te initiëren,” schrijven de onderzoekers deze week in het open-access tijdschrift PLoS ONE.
Observaties van de ruige rituelen onthulden dat de meeste voorkwamen op de dagen en op de locaties van het paaien.
De onderzoekers vermoeden dat seksuele selectie het ontstaan van de zogenaamde verbeende richel, of bult, op de kop van de mannelijke papegaaivis kan verklaren, samen met het sla-gedrag. Het is waarschijnlijker dat deze genen voor het kopstoten in de populatie zullen blijven dan genen voor niet-kopstoten, aldus de onderzoekers.
“Wij denken dat mannetjes met een stootkop kopstoten om dominantie en toegang tot een geprefereerd territorium vast te stellen, dat vervolgens wordt gebruikt om aan vrouwtjes te laten weten dat de mannetjes beschikbaar zijn voor paring,” zei Muñoz. Op video’s van de gewelddadige vertoning zweeft het mannetje dat de stootpartij wint, boven een bepaalde plek en behoudt zijn plaats in de waterkolom om op de vrouwtjes te wachten.
“Tot nu toe heeft nog nooit iemand gehoord van een zeevissoort die een kopstoot uitdeelt,” zei Muñoz.
Maar hoe kon zulk onstuimig gedrag zo lang onopgemerkt blijven?
Onderzoekers hebben daar wel een paar ideeën over. Omdat het gedrag het gevolg is van concurrentie tussen mannetjes om bij de vrouwtjes te komen, komt het waarschijnlijk alleen voor in dichtbevolkte populaties van de vis. Veel van de populaties zijn geslonken en het is dus onwaarschijnlijk dat ze dit gedrag vertonen.
De perfecte plek voor kopstoten? Het Groot Barrièrerif, met de gezondste populaties kopstoten langs de buitenriffen.
“Maar je moet vroeg in de ochtend bij het buitenste rif zijn om specifiek voortplantingsgedrag te observeren, wil je kans maken op kopstoten – en dat is geen geringe prestatie gezien de afstand tot de kust van de buitenste riffen,” aldus Muñozsaid.
“Bij Wake Atoll ligt het buitenste rif heel dicht bij de kust, dus we konden ons gemakkelijk op de juiste plaats en op het juiste moment bevinden. Maar we waren absoluut verrast.”
De onderzoekers zijn van plan om terug te keren naar Wake Atoll om meer te weten te komen over het paringsgedrag van de bultkoppopulatie.
Volg LiveScience op Twitter. We zijn ook op en .
- Image Gallery: Freaky Fish
- Marine Marvels: Spectaculaire Foto’s van Zeewezens
- Kleurrijke Creaties: Ongelooflijk koraal