Fireweed Sale

Erechtites hieraciifolia: Eetbare heimachine

Wanneer ik naar Griekenland ga, blijf ik altijd een paar dagen in Athene om te wennen aan de tijdsverandering en om familie in de stad te bezoeken (in tegenstelling tot familie buiten de stad). Ik verblijf in hetzelfde hotelletje – het Art Gallery Pension – aan de Erekthion Straat. Het ligt een paar honderd meter ten zuiden van de Akropolis en het Erechtheon, een heiligdom ook op de top van de Akropolis (of Acropoli zoals de Grieken zeggen.) Ik verblijf ook in hetzelfde pension een maand of zo later als ik klaar ben om te vertrekken, om van het nachtleven in Plaka te genieten nadat ik me heb aangepast aan de tijdsverandering en om weer familie in de stad te bezoeken. Dus als ik de wetenschappelijke naam van Vuurkruid zie, Erechtites hieraciifolia, hoewel een halve wereld ver weg, word ik eraan herinnerd dat zelfs na zo’n twee en een halve millennia de taal van het verleden nog steeds bij ons is, vooral met Grieks in de plantkunde. Daarover later meer.

De meningen over het vuurkruid lopen sterk uiteen. Afschuwelijk, een keuze eetbaar, of giftig? Wijdverbreid gebruikt in het verleden en het heden in Azië is dit geen sierlijk smakende plant. Hoewel jonge bladeren rauw kunnen worden gegeten en oudere gekookt, gebruikten de Indianen het niet als voedsel maar als medicijn. Dit kan ons tot voorzichtigheid aanzetten. Een studie uit 1939 wees uit dat de plant pyrrolidines bevat. Dat is een groep chemicaliën die je lever permanent kunnen beschadigen. Gewoonlijk worden soorten met pyrrolidines niet gegeten. Toch heeft deze plant een geschiedenis van consumptie.

Merritt Lyndon Fernald, van Gray’s Manual of Botany en tevens mede-auteur van Edible Wild Plants of Eastern North America, schreef twintig jaar na de bovengenoemde studie: “Er is geen reden, behalve de geur, die ons ervan weerhoudt het te gebruiken.” Dick Deuerling, auteur van Florida’s Incredible Wild Edibles, vertelde me persoonlijk dat hij alleen smakelijk wild voedsel at en daar hoorde de E. hieracifolia niet bij, hoewel hij het wel in zijn boek opnam. Dr. James A. Duke, auteur van het Handbook of Edible Weeds en een tweede boek, Medicinal Plants, zei dat hij niets kon verbeteren aan het commentaar van Troy Peterson, auteur van A Field Guide to Edible Wild Plants, die over de E. hieraciifolia zei: “De sterke smaak suggereert dat dit een aangeleerde smaak is.” Duke raadt ons aan het niet te eten.

Dit gezegd hebbende, heb ik een goede vriend die enorm van de smaak geniet, rauw of gekookt. Hier is wat een lezer – hieronder – erover te zeggen had: “Ik ben eerlijk gezegd verbijsterd over de culinaire reputatie van deze plant. Elke chef-kok die ik deze plant tot nu toe heb laten zien, was echt onder de indruk, op een goede manier. Het uitgesproken parfum en de smaak gaan verbazingwekkend goed samen in meerdere bereidingen. Ik heb koud geblancheerde groenten op Koreaanse wijze met sesamolie en sojasaus gemaakt, zilvervliesrijst gestoomd met gehakte fireweed en shiso, en een snelle chutney augurk van gepelde fireweed stengels en bladpunten, poor man’s pepper, nasturtium bladeren, gehakte appels, komkommer en koriander. Ik heb het ook gebruikt als basis voor een soep met lamswortel en brandnetel. Een vegetarische koude soep met rauwe geitenkarnemelk en de gekookte wilde groentepuree, en een met kippenbouillon. De geblancheerde greens gingen ook in doorschijnende zomerrol wraps met gesauteerde pickerelweed, weegbree zaadkoppen, cantharellen, hert en Oost-Indische bloemen, om te worden geserveerd met de chutney.

Niemand in de grote klas (22 studenten + wildlife center stagiaires en instructeurs) vond de fireweed minder dan heerlijk bereid op deze methoden. Alle bovenstaande gerechten verdwenen als sneeuw voor de zon, en ik moest na de les nog meer brandkruid gaan oogsten, zodat er nog wat over zou zijn voor mijn chef-kok om in zijn restaurant mee te spelen. Ze aten het allemaal op.

Identificatie is 100% zeker; dit is Erechtites hieraciifolia. Goed bereid, is het heerlijk, en alle lokale professionele chef-koks die ik geïnteresseerd heb gekregen in wildcrafted voedsel zijn behoorlijk enthousiast om met deze plant te werken. Rauw en onopgesmukt is hij niet op zijn best, maar met een beetje keuken-knutselen en smaakparen is hij ineens geweldig.

Alles wat ik kan zeggen is dat als andere foragers dit groen niet weten te gebruiken en te waarderen, er alleen maar meer overblijft voor mij en mijn chef-vrienden!”

E. hieraciifolia wordt gezien als een hongersnoodvoedsel zoals het Caesar Weed (Urena lobata) een hongersnoodvoedsel is: Voedzaam, algemeen, en eetbaar als je dit of dat kunt overwinnen. Bij Caesar Weed gaat het om de textuur, bij E. hieraciifolia om het aroma en de smaak, hoewel de meningen variëren van ugh tot heerlijk. Deze planten zijn overvloedig in de lente en de zomer. Hoog, ranzig en in je gezicht, het is moeilijk om een Fireweed verkeerd te herkennen. Vies of niet, het is net zo lekker als elk ander lente/zomergroen en ook in de winter is het niet ongehoord. Misschien is de sleutel een goede voorbereiding. Fernald had niet veel koks die het groen uitprobeerden.

Over de wetenschappelijke naam, Erechtites hieraciifolia. Het laatste deel, hieraciifolia, is gemakkelijk: het betekent “met bladeren als het havikskruid,” verwijzend naar de Hieracium (dat zelf betekent van of betrekking hebbend op priesters.) Maar, Erechtites is meer betrokken en botanici hebben de neiging om hun Grieks niet kennen. De een zal bijvoorbeeld zeggen dat de geslachtsnaam misschien komt van Erechtho, breken. Een ander zegt dat het zou kunnen zijn voor de fabelachtige vroege koning van Athene, Erechtheus. Allebei dichtbij, maar geen sigaar. Ze moeten meer van de Klassieken lezen.

De godin Athena ging naar de kreupele smid-god Hephaestrus. Hij was de gereedschapsmaker voor de goden. Zij wilde enkele wapens. (Voor het verhaal laten we buiten beschouwing waarom een godin wapens nodig zou hebben of iemand om ze te maken). De dingen gingen niet zoals zij had gepland. Hephaestrus vond haar zo verleidelijk dat hij probeerde haar te overmeesteren en haar maagdelijkheid te ontnemen. Zij verzette zich met succes en hij miste zijn doel, om zo te zeggen, en liet een vlek achter op haar dij. Met een restje wol veegde ze het weg en gooide de wol op de grond. Dat bezwangerde de aarde, Gaia. Gaia baarde een zoon en bracht hem naar Athena die hem Erichthonius noemde. Erextho betekent problemen en xthon betekent aarde. De naam is “problemen van de aarde” gaan betekenen voor een lastig, ruderaal onkruid dat na branden de kop opsteekt. De getranslitereerde spelling varieert sterk. Erechtites was ook de naam van een oude grondezel in Griekenland en werd voor het eerst gebruikt om een plant te beschrijven in 40-80 CE door Dioscorides (naar wie het yam geslacht is genoemd.) Koning Erechtheus, die de wagen uitvond, was eigenlijk een vroege koning van Attica niet Athene, maar de regio van Attica omvatte Athene.

De plant heeft naast Vuurkruid ook vele lokale namen: Geitencichorei, Brandkruid, Stickers, Zonneribben, Hondsdraf en Amerikaans Brandkruid. Er is ook een tweede “Fireweed”, een hoge vaste plant (Epilobium angustifolium) in de avond-primrozenfamilie met aren van roze-paarse bloemen. Het is ook eetbaar. Ons vuurkruid heeft nog een andere gangbare naam: Pilewort. Mensen gebruikten olie van vuurkruid om hun aambeien uitwendig te behandelen. Vuurkruid dooft het vuur. Een kompres van de bladeren werkt goed, is mij verteld. Vuurkruid heeft ook enkele inwendige toepassingen, zoals tegen dysenterie.

En dit heb ik voor het laatst bewaard. De uitspraak van Erechtites hieraciifolia, is elflettergrepig: e-rek-TEE-tez hee-eh-rak-ee-FO-li-a. Ik moet vermelden dat sommige mensen zich Erechtites herinneren door te beginnen met “Eric’s Teeties.” Grieken houden duidelijk van lange woorden. Daarom is het verschil tussen een Ierse en Griekse begraafplaats gemakkelijk te zien. Als je langs de Ierse begraafplaats rijdt, zijn de stenen allemaal lang en mager met verticaal ingegraveerde korte namen zoals Sean Ireland. Terwijl alle stenen op het Griekse kerkhof laag en lang zijn om Βασιλιος Σταβρος Τσαπατσαρις te herbergen.

Green Deane’s Itemized Profile

IDENTIFICATIE: Rechtopstaande eenjarige tot 80 centimeter, bloem geel tot witachtig, 1/3″- 2/3″ centimeter lang; bloeiwijze platte toppen tot langwerpige clusters van hangende hoofdjes, bloemen nauwelijks open; vrucht, een droog zaad op een helder wit pluizig poederdonsje. Het blad is afwisselend, lancetvormig, scherp getand, soms gelobd. Het heeft een… ah… kenmerkend aroma dat, als je het eenmaal kent, onmiskenbaar is.

Jaargetijde: Bloeitijd van vroege zomer tot herfst.

LANDENHUIS: Droog tot nat; open bossen, gedeeltelijk verstoorde plaatsen, velden, oevers van meren. Vaak koloniaal.

WIJZE VAN PREPARATIE: Toppen, bladeren, bloemknoppen rauw of gekookt, ook stomen en koken.

* E. hieracifolia (L.) Raf. PYRROLIZIDINE ALKALOID: hieracifoline. Manske, Can. J. Res., 17B, 8 (1939)