FORESTS NEWS

Niet alleen houdt selectief kappen een bosstructuur in stand, maar ook kan een gekapt tropisch bos een biologisch rijk bos blijven.

Verhalen

Mededeling: Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in The Jakarta Globe.

De meeste regeringen beschouwen het instellen van beschermde gebieden zoals nationale parken waar menselijke aanwezigheid verboden is als de beste manier om tropische bossen te behouden. Maar gezien de economische eisen, de maatschappelijke druk op land, en de kosten van bosbescherming, is het onwaarschijnlijk dat beschermde gebieden ooit meer dan een klein deel van het tropische landschap zullen vormen.

Sommige natuurbeschermers stellen nu voor beschermde gebieden te combineren met kapconcessies om grotere boslandschappen in stand te houden dan mogelijk is via beschermde gebieden alleen. Wanneer kapconcessies – percelen natuurlijk bos die worden verhuurd aan bedrijven om natuurlijk hout te oogsten – worden toegevoegd aan beschermde gebieden, bieden zij een kans om grotere en beter verbonden boslandschappen in stand te houden. Deze aanpak heeft de verdienste van het genereren van inkomen en werkgelegenheid – aantoonbaar maken het makkelijker om politieke en publieke steun voor behoud te krijgen.

De integratie van kapconcessies in een bosbeschermingsstrategie is zinvol in landen zoals Indonesië, waar het beheer van beschermde gebieden zwak blijft, waar de regering economische mogelijkheden zoekt voor haar bevolking, waar de urgentie voor instandhoudingsmaatregelen hoog is, en waar kapconcessies de facto een soort beschermd gebied zijn omdat hun omzetting in plantages verboden is.

De houtoogst in de Indonesische kapconcessies is selectief. Concessiebeheerders kappen alleen commercieel waardevolle bomen die groter zijn dan een bepaalde diameter, en laten andere bomen staan voor regeneratie op lange termijn. Uit elke hectare bos worden doorgaans tussen twee en twintig bomen verwijderd, eens in de paar decennia. Over het algemeen blijft meer dan 90 procent van de bomen staan, en de resterende vegetatie vormt herkenbaar een bos.

Niet alleen houdt selectieve houtkap een bosstructuur in stand, maar ook kan een gekapt tropisch bos een biologisch rijk bos blijven. Een recente wereldwijde studie concludeerde dat houtwinning in tropische bossen relatief gunstige gevolgen heeft voor de biodiversiteit, omdat 85 procent tot 100 procent van de rijkdom aan zoogdieren, vogels, ongewervelde dieren en plantensoorten blijft bestaan in bossen die eenmaal zijn gekapt. Het lijkt er dus op dat kapconcessies kunnen worden gebruikt als een instandhoudingsmaatregel om de Indonesische bossen te beschermen. Deze waarnemingen gaan echter gepaard met een voorbehoud.

We verwachten alleen dat kapconcessies de bosbedekking in stand houden als ze niet worden omgevormd tot oliepalm- of acaciaplantages (papierpulp). Dit is een cruciaal punt, want hoewel de gebieden met kapconcessies officieel een permanente bosbedekking moeten behouden, kan hun indeling gemakkelijk worden gewijzigd. Tussen 2000 en 2010 hebben de nationale en provinciale overheden van Indonesië bijvoorbeeld 25 procent van de gebieden die in Kalimantan voor de natuurlijke houtoogst waren toegewezen, heringedeeld voor gebruik als oliepalmplantages, wat in wezen de ontbossing heeft gelegaliseerd.

Houtkapbossen zijn ook uitgesloten van het recente moratorium op nieuwe plantages in beboste gebieden, zodat hun omschakeling kan doorgaan. Het lijdt weinig twijfel dat de herclassificatie van geëxploiteerde bossen in industriële plantages in de hand is gewerkt door het wijdverbreide oordeel dat geëxploiteerde bossen worden gelijkgesteld met “aangetast” of “secundair”, dat geen bescherming verdient.

Als we meer aandacht hadden besteed aan de waarde van geëxploiteerde bossen, was de beschermingswinst misschien nog groter geweest. Beleidsmakers, ambtenaren en concessiepersoneel moeten allemaal worden aangemoedigd om trots te zijn op de waarde van goed beheerde geëxploiteerde bossen en hun algemene instandhoudingswaarden. De oprichting in 2004 van het 5.700 vierkante kilometer grote Sebangau National Park, een gebied dat in de jaren 1990 werd geëxploiteerd maar waar de grootste aaneengesloten orang-oetanpopulatie op Borneo leeft, wijst erop dat de regering van Indonesië de waarde van geëxploiteerde bossen voor het behoud van de biodiversiteit erkent. De regering zou verder in deze richting moeten gaan en al haar resterende kapconcessies moeten aanwijzen als beschermde gebieden in de categorie VI van de International Union for Conservation of Nature (IUCN), om ze te beschermen tegen herclassificatie in plantages.

De World Database of Protected Areas bevat vele voorbeelden van permanente bosreservaten waar hardhout wordt gewonnen. Door bijvoorbeeld de houtkapconcessies van Kalimantan toe te voegen aan het bestaande netwerk van beschermde gebieden zou het permanent beschermde bos in Kalimantan met 248.305 vierkante kilometer toenemen.

Dergelijke veranderingen zouden een mentaliteitsverandering vereisen bij producenten, regeringen en natuurbeschermingsorganisaties, vooral omdat het regeringsbeleid momenteel niet garandeert dat houtconcessies permanent als natuurlijk bos worden beschouwd.

Toch zou een dergelijke beslissing op lange termijn voordelen hebben voor de wilde fauna en de instandhouding van ecosysteemdiensten uit bossen, terwijl het genereren van inkomsten uit bossen zou worden voortgezet. Dergelijke veranderingen zijn nodig om tot duurzame bosbouwpraktijken te komen, al lang het verklaarde doel van het ministerie van Bosbouw; bovendien zou een permanent en onaantastbaar bosbezit als dit ook waarde hebben in het kader van de toekomstige REDD+-programma’s (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation), waarbij Indonesië betalingen zou ontvangen voor verminderd bosverlies en schade aan bossen.

Indonesië’s regering heeft stappen ondernomen om de bossen waar hout wordt gekapt, op lange termijn in stand te houden. Als erkenning van het belang van kapconcessies voor biodiversiteit, economische ontwikkeling en sociale aspiraties heeft de regering in 2007 het concept ecosysteemherstel gelanceerd. De vergunning voor ecosysteemherstel wordt aan bedrijven verleend voor een periode van 60 jaar en kan eenmalig met nog eens 35 jaar worden verlengd. Het doel is om zwaar gekapte bossen in staat te stellen hun potentieel voor de productie van commercieel hout te herstellen met behoud van een minimumniveau van ecosysteemdiensten.

Het initiatief is echter traag op gang gekomen en in 2012 was slechts aan 1.005 vierkante kilometer in twee gebieden – ongeveer 0,9 procent van het totale concessiegebied van Kalimantan – een ecosysteemherstelvergunning verleend.

Een belangrijke belemmering voor de permanente bescherming van gekapte bossen in Indonesië is het grote economische potentieel van oliepalmplantages. De opbrengsten van plantages zijn veel hoger dan de opbrengsten van houtoogst in natuurlijke bossen. De omvorming van gekapte bossen tot plantages is op korte termijn economisch zinvol. Wat wellicht over het hoofd wordt gezien bij de politieke besluitvorming over dergelijke omvormingen van landgebruik zijn de belangrijke waarden van natuurlijke bossen voor het welzijn van veel mensen op Kalimantan. Dit omvat niet alleen de mensen die dicht bij deze bossen wonen, maar ook de vele mensen in stroomafwaartse en kustgebieden die te lijden hebben onder de negatieve milieu-effecten (luchtvervuiling, temperatuurstijgingen, overstromingen, enz.) van niet-duurzaam landgebruik.

Voor alle voordelen die plantages de mensen bieden, geldt dat een slechte boekhouding van de negatieve effecten de politieke besluitvorming belemmert die het welzijn van de Indonesiërs zou maximaliseren. Gezien het belang van geëxploiteerde (“secundaire”) bossen voor het behoud van de biodiversiteit en voor de maatschappelijke aspiraties, en het hoge tempo waarin deze bossen worden omgevormd tot plantages, zou Indonesië er goed aan doen de omvorming van natuurlijke bossen tot plantages tot een minimum te beperken en de mogelijkheden voor bosherstel uit te breiden.