Een mummie is een persoon of dier waarvan het lichaam na de dood is gedroogd of op andere wijze bewaard is gebleven. Als mensen aan een mummie denken, stellen ze zich vaak de vroege Hollywood-versies voor van menselijke gedaanten die in lagen verband gewikkeld zijn, met uitgestrekte armen terwijl ze langzaam vooruit schuifelen. Mummies mogen dan niet letterlijk uit hun oude graven opstaan en aanvallen, maar ze zijn wel degelijk echt en hebben een fascinerende geschiedenis.
Wat zijn mummies?
Het conserveren van een lichaam als een mummie is wijdverspreid over de hele wereld en door de tijd heen. Vele beschavingen, zoals de Inca’s, de Australische aboriginals, de Azteken, de Afrikanen en de oude Europeanen, hebben duizenden jaren lang een vorm van mummificatie toegepast om de lichamen van de overledenen te eren en te bewaren.
De mummificatierituelen verschilden per cultuur, en men denkt dat sommige culturen al hun burgers mummificeerden. In andere culturen was het ritueel voorbehouden aan de rijken of mensen met een hoge status. Aangezien de meeste bacteriën niet kunnen gedijen bij extreme temperaturen, was het blootstellen van een lijk aan de zon, vuur of vrieskou een eenvoudige manier om een mummie te maken.
Sommige mummies ontstonden bij toeval. Neem bijvoorbeeld de Accidental Mummies of Guanajuato, een verzameling van meer dan 100 mummies die in bovengrondse grafkelders in Mexico werden gevonden. Deze lichamen werden niet opzettelijk gemummificeerd. Men denkt dat extreme hitte of de rijke geologische voorraden zwavel en andere mineralen het mummificatieproces hebben aangewakkerd.
Sommige boeddhistische monniken deden aan zelf-mummificatie door jarenlang hun lichaam uit te hongeren en alleen voedsel te eten dat bederf bevorderde. Als hun lichaamsvet op was, dronken ze nog een paar jaar een giftig sap dat braken veroorzaakte om zich te ontdoen van lichaamsvloeistoffen. Het gif maakte het lichaam ook tot een onaantrekkelijke toekomstige gastheer voor lijkenetende insecten.
Toen de tijd rijp was, werden de monniken levend begraven in afwachting van hun dood en mummificatie. De dood kwam snel, maar zelf-mummificatie lukte zelden.
Egyptische Mummies
Hoe een lichaam ook werd gemummificeerd, het eindspel was het behoud van zoveel mogelijk huidweefsel – en de priesters van het oude Egypte worden beschouwd als de experts in dit proces. Het droge klimaat van Egypte maakte het gemakkelijk om een lijk uit te drogen en te mummificeren, maar de Egyptenaren gebruikten routinematig een meer uitgebreid proces om de doden een veilige doorgang naar het hiernamaals te verzekeren.
Het mummificatieproces voor koningshuizen en welgestelden omvatte vaak:
- het wassen van het lichaam
- het verwijderen van alle organen behalve het hart en het in kruiken plaatsen
- het inpakken van het lichaam en de organen in zout om vocht te verwijderen
- het balsemen van het lichaam met harsen en etherische oliën zoals mirre, kassia, jeneverbesolie en cederolie
- inpakken van het gebalsemde lijk in verschillende lagen linnen
Egyptologen uit alle lagen van de bevolking mummificeerden overleden familieleden, maar voor de armen was het proces niet zo uitgebreid. Volgens de Egyptologe Salima Ikram werden sommige lijken gewoon gevuld met jeneverbesolie om de organen op te lossen voor de begrafenis.
De mummies van farao’s werden in sierlijke stenen doodskisten geplaatst, sarcofagen genaamd. Daarna werden ze begraven in uitgebreide tombes gevuld met alles wat ze nodig hadden voor het hiernamaals, zoals voertuigen, gereedschap, voedsel, wijn, parfum en huishoudelijke artikelen. Sommige farao’s werden zelfs begraven met huisdieren en bedienden.
Mummies als Medicijn
Volgens een uittreksel uit 1927, gepubliceerd in Proceedings of the Royal Society of Medicine, waren medicinale preparaten gemaakt van poedervormige mummies populair tussen de twaalfde en zeventiende eeuw. In die tijd werden talloze mummies ontleed en verbrand om aan de vraag naar “mummiegeneeskunde” te voldoen.”
De belangstelling voor mummies als geneesmiddel was gebaseerd op de veronderstelde geneeskrachtige eigenschappen van bitumen, een soort asfalt uit de Dode Zee. Men dacht dat mummies met bitumen werden gebalsemd, maar dat was zelden het geval; de meeste werden gebalsemd met harsen.
Mummies worden mainstream
De bekendste mummie in de moderne geschiedenis is misschien wel Koning Toetanchamon, algemeen bekend als Koning Toet. Zijn tombe en gemummificeerde lichaam werden in 1922 ontdekt door de Britse archeoloog Howard Carter. Het was een opwindende vondst, die echter overschaduwd zou worden door een aantal onverklaarbare sterfgevallen.
Volgens de folklore leidt het verstoren van het graf van een mummie tot de dood. Dit bijgeloof bracht Carter echter niet van zijn stuk en weerhield hem er niet van de graftombe van Toet op te graven. Toch, toen verschillende mensen die betrokken waren bij zijn expeditie vroegtijdig stierven door onnatuurlijke oorzaken, werd het verhaal sensationeel gemaakt door de media – zelfs al spaarde de zogenaamde vloek Carter’s leven.
Mummies werden meer dan religieuze symbolen van de oude wereld in het begin van de 20e eeuw met het debuut van Bram Stoker’s roman, The Jewel of the Seven Stars, waarin ze als bovennatuurlijke schurken figureerden. Maar het was Boris Karloff’s vertolking van een mummie in de film The Mummy uit 1932 die van mummies mainstream monsters maakte. Latere films zoals The Mummy’s Tomb en The Mummy’s Curse portretteerden mummies als de zwaar-bandagaged, zwijgzame wezens die ze vandaag de dag kennen. Fictieve mummies kunnen geen pijn voelen en zijn, net als andere horrormonsters, moeilijk te doden. De meest effectieve manier om ze naar een permanente ondergang te sturen is door ze in brand te steken.
Ondanks dat ze echt zijn – en griezelig – hebben mummies niet dezelfde bekendheid als zombies, weerwolven en vampieren. Dat kan veranderen als Hollywood nieuwe mummiefilms uitbrengt met ijzingwekkende verhaallijnen en verontrustende special effects.
Bronnen
Mummies. NOVA.
Mummies terug in actie: Een geregenereerd klassiek monster. Centrale Rappahannock Regionale Bibliotheek.
Mummificatie. Science Museum, Londen.
Mummie als geneesmiddel. U.S. National Library of Medicine National Institutes of Health.
Het hiernamaals in het oude Egypte. NOVA.
Accidentele mummies: Mexicaanse dorpelingen worden bewaard. ScienceBuzz.org.
Mummie als geneesmiddel. Proceedings of the Royal Society of Medicine.