Door Laura Perkett
Jij zegt “aardappel”, ik zeg “potahto.” Als ik mensen hoor praten over operette versus lichte opera versus opéra comique, denk ik altijd, “Wacht, zijn ze niet allemaal zo’n beetje hetzelfde?” Hoe is het muziektheater in deze mix terecht gekomen? En waarom programmeert de Lyric Opera of Chicago de laatste seizoenen muziektheaterwerken zoals Oklahoma! en Showboat of all things? Deze vragen komen van tijd tot tijd op, en ik heb ze mezelf waarschijnlijk ook wel eens gesteld. Lichte opera, opéra comique en operette zijn niet helemaal hetzelfde, hoewel ze veel overeenkomsten vertonen. Vanwege hun overeenkomsten, en omdat ze elkaar in de loop der tijd hebben beïnvloed, kunnen hun termen door elkaar worden gehaald. Lichte opera en operette worden vaak door elkaar gebruikt. Gezelschappen die zich specialiseren in lichte opera programmeren in hun seizoenen vaker naast operette ook klassiek muziektheater. En hoewel muziektheater in zijn huidige vorm een totaal ander beest is dan opera, kunnen de operette-, light-opera- en opéra comique-tradities worden gecrediteerd als invloeden en voorlopers in de evolutie ervan. Hoe kan men, met dit alles in gedachten, de overlapping tussen deze termen en genres verklaren?
Frontispice voor Le théâtre de la foire door Le Sage en D’Orneval, 1722. “De Muze van de Komedie brengt Poëzie, Muziek en Dans samen tot kleine vermakelijkheden onder de naam Opéra Comique.”
Operetta: Het betekent letterlijk “klein werk” of “kleine opera”. Operette is een lichtere stijl van opera die een uitwas was van de Franse opéra comique stijl. Toen de avondvullende producties uit het repertoire van de opéra comique steeds serieuzer werden, ontstond de wens van het publiek om kortere en lichtere werken te zien, en rond de jaren 1840 ontstonden operettes om aan die behoefte te voldoen. Componist, zanger, librettist en dirigent Hervé wordt vaak gecrediteerd voor het creëren van de officiële operettevorm. Operette is in wezen een verkorte opera met dialoog, en er zijn vaak een of meer dansen. Johann Strauss II stond erom bekend dat hij er een polka of twee in schreef, en laten we de can-can muziek niet vergeten die Jacques Offenbach en andere Franse componisten schreven!
Opéra Comique: Letterlijk betekent dit “komische opera”, en in de eenvoudigste bewoordingen is het een opera met dialoog en dans. Het Franse genre opéra comique vindt zijn oorsprong in de vaudevilles, satirische gedichten op populaire liedjes van die tijd. Hoewel het genre in het begin van de 19e eeuw vooral komedies op het repertoire had, breidde het zich uit tot opera met dialoog. Naarmate het repertoire serieuzer werd, kreeg de comique een nieuwe connotatie van “humanistisch” in plaats van “humoristisch”. We denken niet dat Bizet’s Carmen humoristisch is, maar het uitbeelden van levensechte situaties is de reden waarom het wordt beschouwd als een opéra comique in zijn oorspronkelijke vorm zoals gedebuteerd in de Opéra-Comique in Parijs. Als dit verlangen om levensechte situaties in opera’s weer te geven u als verismo in de oren klinkt, dan bent u iets op het spoor. Het zoeken naar “waarheid” in realistische situaties in de opéra comique zou uiteindelijk een van de invloeden worden in de opkomst van het verismo genre van de opera in het begin van de 20e eeuw.
Light Opera: Tegenwoordig wordt deze term vaak gebruikt als een algemene term voor werken waarin de stem centraal staat zoals in een typische en “serieuze” opera, maar ze hebben meer dialoog en een recht-voor-zijn-raap gevoeligheid die men vaker ziet in muziektheaterwerken. Lichte opera is bijna hetzelfde als operette, met uitzondering van een klein technisch detail. In de meest letterlijke zin verwijst Light Opera naar de Engelse traditie die is voortgekomen uit de ballad-operatraditie in de 18e eeuw, waarbij komische stukken liedjes gebruikten op populaire melodieën. Deze oorsprong is zeer vergelijkbaar met die van de Franse opéra comique traditie. Zoals men zich kan voorstellen, werden ze niet als “gezinsvriendelijk” beschouwd. In het midden van de 19e eeuw ging het publiek op zoek naar werken met een luchtiger tintje. Toen in 1857 een productie van Offenbachs “De groothertogin van Gerolstein” in Covent Garden werd opgevoerd, groeide de vraag naar operette in Engeland. Richard D’Oyly Carte gaf uiteindelijk librettist W.S. Gilbert en componist Arthur Sullivan de opdracht om samen een eenakter te schrijven, en het resulterende werk “Trial By Jury” was het begin van een lange en succesvolle samenwerking voor het duo. Ook nu nog kan men Gilbert & Sullivan beschouwen als een schoolvoorbeeld van Light Opera en Operette in de Engelse traditie.
Musical Theatre: Zoals eerder gezegd, komt het voort uit de lichte opera en operette tradities. In zijn huidige en meest voorkomende vorm is muziektheater in wezen een toneelstuk met zang en dans. Terwijl operettes en lichte opera’s worden gecast met klassiek geschoolde operazangers, kunnen voor muziektheaterproducties acteurs en dansers worden gebruikt die geen klassiek geschoolde zangers zijn. Als men denkt aan de musicalfilms die vooral vanaf de jaren 1940 tot in de jaren 1960 populair werden, opende het muziektheatergenre vele mogelijkheden voor mensen als Gene Kelly, Frank Sinatra, Judy Garland, Bing Crosby en talloze anderen, omdat zij in staat waren om in verschillende mate te zingen, te acteren en te dansen. Deze gelijke, zo niet grotere nadruk op dialoog en dans in relatie tot de muziek is wat het muziektheater onderscheidt van opera en operette. Doordat het muziektheater dialoog, muziek en dans als gelijkwaardige elementen integreert, brengt het ook hulde aan zijn voorlopers.
Er is een sterke band tussen opéra comique, lichte opera, operette, en muziektheater. Het belangrijkste kenmerk dat hen onderscheidt is de hoeveelheid dialoog en dans in verhouding tot de hoeveelheid muziek in een bepaalde voorstelling. Terwijl er in de opéra comique, de opera en de operette gedanst wordt, zien we de meest flitsende dansnummers in het muziektheater. Deze genres hebben allemaal een vergelijkbaar begin, en ondanks hun verschillen zijn ze nog steeds zeer verwant. Met dit alles in het achterhoofd is het uiteindelijk wel logisch dat een operagezelschap af en toe operette- en muziektheaterproducties lanceert. Het is ook zinvol om muziektheater in de mix van “serieuze” opera, opéra comique, operette, en lichte opera te gooien.