- Ed Henthorn heeft verwoestende bijwerkingen ervaren van acne medicijn Roaccutane
- Actieve ingrediënt isotretinoine dat werkt door hoeveelheid olie in de huid te verminderen
- Maar het kan ook angst- en paniekaanvallen veroorzaken, plus depressie en zelfs zelfmoord
- Er zijn aanwijzingen dat het ook verantwoordelijk kan zijn voor permanente seksuele disfunctie
Catherine Henthorn was met haar man en dochter aan het skiën in Frankrijk toen ze het telefoontje kreeg dat haar bloed deed stollen. Het was van haar 19-jarige zoon, Ed, die toen in Manchester studeerde.
‘Hij zei net: “Mam, ik wil zelfmoord plegen’, herinnert Catherine zich, een schoolverpleegster aan het Abingdon & Witney College in Oxfordshire. Het was totaal uit het niets,’ zegt ze. Tot dan toe was Ed ‘een gelukkige, gezonde jongen geweest die uitkeek naar alle normale dingen in het leven’.
Ze zei tegen haar zoon dat hij meteen op de trein naar huis moest stappen en regelde dat zijn grootouders hem zouden ontmoeten op het station van Oxford. Ondertussen probeerden zij, Ed’s vader Craig en zijn jongere zus Isabelle een vlucht naar huis te regelen.
Wat niemand op dat moment wist, was dat Ed zich had geschaard in de rij van jonge mannen die verwoestende bijwerkingen hebben ondervonden na het innemen van het acne-medicijn Roaccutane.
Het werkzame bestanddeel van Roaccutane, en verschillende generieke versies die nu op de markt zijn, is een chemische stof genaamd isotretinoïne. Het werkt door het verminderen van de hoeveelheid olie, of talg, geproduceerd door klieren in de huid, het verminderen van ontstekingen en het doden van bacteriën.
Dermatologen zeggen dat isotretinoïne het leven van ontelbare duizenden tieners heeft veranderd – het succes wordt bevestigd door een dramatische stijging van het aantal voorschriften, met aantallen voor Roaccutane alleen, gemaakt door het Zwitserse farmaceutische bedrijf Roche, gestegen van 6.522 per jaar in 2006 tot 48.997 in 2016.
Hoewel velen duidelijk baat hebben gehad bij het medicijn, is het ook in toenemende mate in verband gebracht met meldingen van ernstige psychiatrische bijwerkingen, variërend van angst- en paniekaanvallen tot depressie en zelfmoord.
Deze potentiële risico’s zijn goed gepubliceerd, maar nu komt er bewijs dat isotretinoïne ook verantwoordelijk kan zijn voor een verborgen epidemie van permanente seksuele disfunctie, die voortduurt lang nadat het medicijn is gestopt, waardoor jonge mannen de kans wordt ontnomen om normale relaties te hebben.
Daarnaast geloven ouders en deskundigen dat er een duidelijk verband bestaat tussen dit en de zelfmoorden die in verband worden gebracht met Roaccutane.
Zo legt David Healy, een professor in de psychiatrie aan de Bangor Universiteit, die de invloed van isotretinoïne bestudeert, uit: Erectiestoornissen zijn psychologisch verwoestend voor jonge mannen en leiden zonder twijfel tot zelfmoord.’
Dit was het ontstellende vooruitzicht dat Ed Henthorn ertoe bracht te overwegen zelfmoord te plegen. Vier jaar na zijn hulpkreet op afstand vertelde zijn moeder aan Good Health: ‘Deze drug heeft het leven van mijn zoon geruïneerd en heeft ons als familie verwoest.
Zij zegt dat patiënten en families duidelijk over deze risico’s moeten worden verteld, zodat ze een weloverwogen oordeel kunnen vellen over de vraag of het nemen van het medicijn de moeite waard is, met name voor minder ernstige gevallen van acne.
HELPT ACNE, MAAR TEGEN WELKE PRIJS?
Isotretinoïne wordt sinds 1983 in het VK op de markt gebracht. Tussen 1985 en september 2017 ontving geneesmiddelenregulator de Medicines and Healthcare products Regulatory Agency (MHRA) 86 meldingen van seksuele problemen in verband met het medicijn, waaronder erectiestoornissen en verlies van libido, via zijn Yellow Card-systeem – waar patiënten, bedrijven en medische professionals bijwerkingen kunnen melden. De MHRA heeft geconcludeerd dat dergelijke bijwerkingen zeldzaam zijn.
Er zijn echter aanwijzingen dat ze misschien niet zo zeldzaam zijn als de regelgevende instantie denkt. Een artikel van Britse en Canadese onderzoekers, onlangs gepubliceerd in het International Journal of Risk & Safety in Medicine, bekeek 300 gevallen van seksuele disfunctie na behandeling met 14 verschillende geneesmiddelen.
Het bleek dat isotretinoïne veruit het hoogste percentage gerapporteerde complicaties had, en in 14 van de 49 gevallen van mannen die het voorgeschreven hadden gekregen en last hadden van erectiestoornissen, had het probleem tussen de tien en 20 jaar geduurd. Professor Healy, een medeauteur van het artikel, gelooft dat de seksuele problemen van isotretinoïne “slechts het topje van de ijsberg zijn”. Volgens hem is er een verborgen epidemie van seksuele problemen bij mannen die verband houdt met isotretinoïne en een handvol andere geneesmiddelen en die ‘enorm veel leed’ veroorzaakt.
Een 33-jarige bankier met wie Good Health sprak, heeft met impotentie geleefd sinds hij op zijn 17e een zes maanden durende kuur Roaccutane kreeg. Hoewel zijn acne erdoor verdween, kon hij geen erecties meer krijgen en ontwikkelde hij depressie en angst.
Niet in staat om normale relaties aan te gaan, vreest hij dat hij nooit een eigen gezin zal hebben. Het verbaast me niet dat een groot aantal jonge mannen zelfmoord pleegt als ze hiermee geconfronteerd worden,’ zei hij. Er zijn momenten geweest dat ik dacht dat het makkelijker zou zijn om gewoon zelfmoord te plegen.’
Actievoerders geloven dat de omvang van het probleem verborgen blijft omdat bijwerkingen van isotretinoïne veel te weinig worden gerapporteerd. Sam, een schoolsecretaresse uit Essex, zegt dat haar ‘vrolijke, sportieve’ zoon ernstig depressief werd en seksuele problemen kreeg nadat hij het middel acht maanden lang had geslikt op 15-jarige leeftijd.
Nu 22, blijft hij ‘kwetsbaar’, lijdt aan chronische vermoeidheid, stress en angst en Sam maakt zich ‘elke dag’ zorgen dat hij zelfmoord zou kunnen plegen.
Ik zou gewoon willen weten waarom dit middel nog steeds wordt verstrekt als Tic-Tacs op de NHS, zelfs aan sommige mensen die slechts matige acne hebben. Hoeveel mensen moeten er sterven, of hun leven moet geruïneerd worden, voordat u dit meer serieus neemt? Ed Henthorn
Sam zegt dat bijwerkingen van isotretinoïne veel minder vaak worden gemeld door de getroffenen dan die van andere medicatie. Als je de gênante aard van deze bijwerkingen in aanmerking neemt, en de leeftijd van de patiënten – tieners die zich te veel schamen om met iemand over de seksuele bijwerkingen te praten, dan kunnen we niet eens beginnen te gissen naar de werkelijke aantallen,’ vertelde ze aan Good Health.
Inderdaad, zelfs de MHRA zelf erkent dat onderrapportage van medicijnreacties in het algemeen ‘een bekend kenmerk is van alle rapportagesystemen, inclusief het Yellow Card-schema’.
Hoewel de Amerikaanse Food and Drug Administration weigerde een cijfer te noemen voor de omvang van de onderrapportage, schatte een woordvoerder van de Amerikaanse Food and Drug Administration dat slechts 1 tot 10 procent van alle reacties werd gemeld via het Adverse Event Reporting System (FAERS).
Dit komt overeen met een vorig jaar gepubliceerde studie in het tijdschrift Expert Opinion on Drug Safety, waarin een “significante onderrapportage” aan het FAERS werd gevonden van slechts één op de 100 gevallen. De omvang van de bijwerkingen in verband met isotretinoïne, met andere woorden, zou dramatisch onderschat kunnen worden – de 86 meldingen van seksuele problemen ontvangen door de MHRA zouden het topje van een ijsberg kunnen zijn, variërend van 860 gevallen tot 8.600.
Ook zou het werkelijke aantal psychiatrische reacties toegeschreven aan isotretinoïne veel hoger kunnen zijn.
Tussen 1985 en september 2018 ontving het Yellow Card-systeem 940 meldingen van angst, depressie, stemmingsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en suïcidale gedachten in verband met het medicijn – de werkelijkheid zou overal tussen 9.400 tot maar liefst 94.000 gevallen kunnen zijn.
Een gerapporteerd aantal van 64 zelfmoorden zou eveneens een waar cijfer tussen 640 en 6.400 kunnen verhullen.
Er was een verschuiving in het standpunt van de MHRA in oktober vorig jaar, na een onderzoek van het Europees Geneesmiddelenbureau dat concludeerde dat er bewijs was dat isotretinoïne “in verband werd gebracht met … erectiestoornissen en verminderd libido”.
De MHRA gaf een veiligheidswaarschuwing af aan artsen en voegde de woorden “problemen met het krijgen of behouden van een erectie” en “lager libido” als bijwerkingen van “onbekende frequentie” toe aan de lijst met mogelijke bijwerkingen op de bijsluiters voor patiënten.
Het was te laat voor Ed en veel andere jonge mannen en, zeggen campagnevoerders, te weinig om te voorkomen dat anderen aan deze levensveranderende effecten lijden.
Zelfs als dergelijke bijwerkingen zo zeldzaam zijn als de MHRA gelooft, stellen sommige campagnevoerders dat het op de markt houden van het medicijn niet langer kan worden gerechtvaardigd, ongeacht hoe effectief het is voor acne.
‘Risico gaat over gevolgen,’ zegt Robert Reeves, een bouwkundig adviseur uit Colchester, Essex, wiens 21-jarige Luke vorig jaar een fatale overdosis nam.
Luke’s uitgaande persoonlijkheid veranderde permanent nadat hij het medicijn in 2012, toen hij 16 was, gedurende zes maanden had genomen. ‘Als je stervende bent aan kanker, zou je het risico kunnen nemen om een gevaarlijk medicijn te nemen omdat het je leven zou kunnen redden,’ zegt Robert.
‘Maar hoewel ik het argument begrijp dat acne zelf sommige mensen suïcidaal kan maken, denk ik dat de beloningen van dit medicijn niet in verhouding staan tot de risico’s.’
Er is vrijwel zeker een verband tussen seksuele disfunctie en zelfmoord bij mannen, zegt professor Healy. Hoewel het medicijn in ongeveer gelijke verhoudingen wordt voorgeschreven aan zowel mannen als vrouwen, zijn 55 van de 64 zelfmoorden die aan de MHRA zijn gemeld jonge mannen geweest.
Omdat de omvang van de bijwerkingen van het medicijn niet duidelijk is, vrezen campagnevoerders dat een beoordeling van het risico op psychiatrische reacties, uitgevoerd door de MHRA in 2014, ernstig tekort kan zijn geschoten – en als gevolg daarvan lopen patiënten de juiste waarschuwingen mis.
Omdat isotretinoïne ernstige geboorteafwijkingen kan veroorzaken, krijgen vrouwen in de VS en het VK die het medicijn krijgen voorgeschreven een boekje waarin wordt uitgelegd dat ze het niet kunnen nemen als ze zwanger zijn en dat ze een effectief voorbehoedsmiddel moeten gebruiken voordat ze met het medicijn beginnen en gedurende een maand nadat ze ermee zijn gestopt. Zij moeten dan een formulier ondertekenen waarin zij verklaren deze risico’s en voorzorgsmaatregelen te hebben begrepen.
In de V.S., is deze ‘informed consent/patient agreement’ ook uitgebreid naar mannelijke gebruikers, waarbij de nadruk wordt gelegd op de risico’s van depressie en zelfmoord.
Veel ouders willen dat dezelfde maatregel in het VK wordt ingevoerd.
BETER ADVIES OVER RISICO’S
Het MHRA-onderzoek, dat zich voor een groot deel baseerde op het bewijs van haar eigen Yellow Card systeem, concludeerde echter dat het risico van psychiatrische reacties zeldzaam was en verwierp dit voorstel als ‘een extra last voor patiënten en voorschrijvers’.
De herziening was ‘een whitewash’, zegt Heather Roberts, een auteur en illustrator uit Bromyard in Herefordshire, wiens 32-jarige zoon, Olly, zichzelf in 2012 doodde – hij had het medicijn voorgeschreven gekregen toen hij 21 was en leefde de volgende 11 jaar met chronische angst.
Heather en andere ouders vinden dat hun mening over de risico’s werd genegeerd.
Ed Henthorn kreeg Roaccutane voorgeschreven toen hij op het punt stond om in september 2014 aan een cursus in Manchester te beginnen – voorafgaand aan zijn studie milieukunde aan de Manchester Metropolitan University in september daaropvolgend.
LETSEL VAN SEXUELE FUNCTIE
Hij had acne ontwikkeld toen hij 17 was en tegen de tijd dat hij op het punt stond naar Manchester te gaan, ‘kwam het op het punt dat ik er een beetje last van had’, vertelde hij aan Good Health. Het was niet ernstig – ik zou het meer als een pijntje omschrijven, maar ik dacht: “Ik ga een nieuwe start maken in Manchester, het zou leuk zijn om hier vanaf te komen.”
Hij werd doorverwezen naar een dermatoloog die Roaccutane voorstelde – Ed kreeg een bijsluiter en werd gevraagd of hij de risico’s begreep, waarvan geen enkele de mogelijkheid van het langdurige verlies van libido en seksuele functie omvatte die hij zou ervaren.
Ed, nu 23, zegt dat hij wist dat Roaccutane ‘een agressieve optie was als laatste redmiddel, maar ik dacht dat ik het voor een korte periode zou nemen en onmiddellijk zou stoppen als er problemen waren – ik ging ervan uit dat eventuele bijwerkingen zouden verdwijnen zodra ik stopte.
Vier weken nadat hij met het middel was begonnen, begonnen de ‘angstaanjagende’ bijwerkingen: hij ontwikkelde angst en depressie.
‘Ik had ook opeens geen belangstelling meer voor het andere geslacht,’ zegt hij.
‘Al die gedachten verdwenen gewoon, en opgewonden raken en wakker worden met een erectie enzovoort, kwam abrupt tot een einde. Het was heel beangstigend.’
Hij stopte onmiddellijk met het nemen van de drug.
Bijna vier jaar later is Ed vrijwel aan huis gebonden in zijn ouderlijk huis, een gevangene van de verlammende angst en depressie die zijn hoop op een studie voor een diploma afkapten – en hij heeft nog steeds seksuele disfunctie.
Velen zijn te bang om te praten
Ed heeft besloten zijn verhaal openbaar te maken ‘in de hoop dat er iets goeds uit dit alles kan voortkomen’.
‘Veel mensen zijn te bang om er voor uit te komen en erover te praten of om advies te vragen’, zegt hij. Ik begrijp dat, echt waar. Maar er wordt niets aan deze vreselijke situatie gedaan als niemand erover praat.’
Ed’s moed en zijn verhaal staan lijnrecht tegenover het standpunt van farmaceut Roche, die volhoudt dat het de acne is, niet het medicijn, dat ‘kan leiden tot veranderingen in stemming, zelfvertrouwen en, bij sommige lijders . . . tot depressie’.
Dit was de verklaring die Dr Rav Seeruthun, medisch directeur bij Roche, vorig jaar aflegde tijdens de lijkschouwing in Colchester van Luke Reeves.
Luke’s ouders twijfelen er niet aan dat Roaccutane hun zoon heeft gedood.
De houding van het bedrijf, zegt Ed, ‘gaat tegen alle logica in’.
‘Ik weet dat acne mensen depressief kan maken, maar ik was er nooit depressief over. En mijn acne werd zelfs beter met Roaccutane. Dus waarom zou iemand depressief worden net nu zijn acne beter werd?’
Toen de familie in januari 2015 hulp probeerde te krijgen van artsen, zegt Ed’s moeder dat ‘ze allemaal elk verband met het medicijn van de hand wezen, volhielden dat hij gewoon depressief was en aanboden om hem antidepressiva te geven’.
Onbegrijpelijk dat Ed huiverig was voor het nemen van nog meer medicijnen. Na zes weken thuis, keerde Ed in maart 2015 terug naar de universiteit, maar hield het een maand vol.
ANDERE DRUGS LINKED TO IMPOTENCE
Isotretinoïne – het actieve ingrediënt in Roaccutane – is niet het enige medicijn dat betrokken is bij seksuele disfunctie bij mannen.
Onlangs gepubliceerd onderzoek in het International Journal of Risk & Safety in Medicine identificeerde 14 geneesmiddelen, waaronder isotretinoïne, die in verband worden gebracht met “blijvende seksuele disfunctie”, zoals “genitale verdoving, plezierloos of zwak orgasme, verlies van libido en impotentie”.
De medicijnen omvatten antidepressiva die bekend staan als selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s), en de 5 alfa-reductase remmers, zoals finasteride, gebruikt om haaruitval te behandelen.
Een theorie is dat ze interfereren met de elektrische signalen die informatie overbrengen en alles regelen, van de zintuigen tot beweging.
‘Het was een afschuwelijke tijd,’ zegt Catherine. Een paar keer zei hij dat hij gewoon voor een trein wilde springen.’
Bij thuiskomst vond Ed de moed om zijn moeder over zijn seksuele disfunctie te vertellen. Vandaag de dag is hij, zegt hij, ‘een schaduw van mezelf’, woont hij thuis met een uitkering, vecht hij tegen lusteloosheid en brengt hij dagen achtereen door in bed.
Hij heeft een eenvoudige vraag voor de MHRA, de British Association of Dermatologists en Roche, die isotretinoïne meer dan 30 jaar geleden op de wereld bracht.
‘Ik zou graag willen weten waarom dit medicijn nog steeds wordt verstrekt als Tic-Tacs op de NHS, zelfs aan sommige mensen die slechts matige acne hebben. Hoeveel mensen moeten er sterven, of hun leven moet geruïneerd zijn, voordat u dit serieuzer neemt?’
Vorige maand riep RxISK, een onafhankelijke veiligheidsgroep voor geneesmiddelen gevestigd in Canada, de Amerikaanse geneesmiddelenregulator op om een waarschuwing in een doosje toe te voegen aan verpakkingen van isotretinoïne om patiënten te informeren dat ‘seksuele bijwerkingen soms voor onbepaalde tijd kunnen aanhouden na het stoppen met het medicijn; ze kunnen tijdens de behandeling optreden en daarna blijven bestaan, of optreden of verergeren wanneer het medicijn wordt gestopt’.
De MHRA vertelde Good Health dat hoewel het geneesmiddel “erkend wordt in verband te worden gebracht met een breed scala aan bijwerkingen, deze risico’s moeten worden afgewogen tegen de gunstige effecten van de behandeling”. Het zei dat isotretinoïne alleen is toegelaten voor de behandeling van ernstige acne die niet heeft gereageerd op andere behandelingen.
Een woordvoerder van de Britse Vereniging van Dermatologen zei dat haar leden “zeer zorgvuldig de potentiële risico’s en voordelen van het medicijn bij elke individuele patiënt afwegen”, eraan toevoegend dat er “uitgebreid bewijs is om aan te tonen dat acne …. kan leiden tot een lage stemming, een laag zelfbeeld en een negatief lichaamsbeeld, wat voor sommige patiënten een uiterst nadelige invloed kan hebben’.
Roche liet weten: ‘Het spijt ons te horen over iedereen die een negatieve ervaring heeft gehad met een medicijn van Roche.
Miljoenen patiënten wereldwijd hebben baat gehad bij het nemen van Roaccutane, maar, zoals de meeste medicijnen, kan het bijwerkingen hebben.
‘Daarom raden we aan het zorgvuldig voor te schrijven, dat patiënten begrijpen wat ze kunnen verwachten als ze het innemen en dat ze nauwlettend in de gaten worden gehouden.’
Ed en Catherine zijn zich scherp bewust van de impact die zijn aandoening heeft gehad op het gezin, van zus Isabelle, 18, en vader Craig, een marketingmanager, tot de wijdere kring.
‘Wat Ed en ik nu willen,’ zegt Catherine, ‘is andere mensen aanzetten om te stoppen en zich af te vragen wat hen is verteld, om zorgvuldig na te denken over de risico’s, zelfs als hen wordt verteld dat ze “zeldzaam” zijn, en voor dermatologen om te begrijpen wat dit medicijn echt kan doen voor kinderen, in plaats van het te pushen als een soort van snelle oplossing.
‘Het is geen snelle oplossing, dat kan ik je wel vertellen.’