Seks wordt verondersteld eenvoudig te zijn – althans op moleculair niveau. De biologische verklaringen die in de leerboeken staan, komen neer op X + X = ♀ en X + Y = ♂. Venus of Mars, roze of blauw. Naarmate de wetenschap nauwkeuriger kijkt, wordt het echter steeds duidelijker dat een paar chromosomen niet altijd volstaan om meisje/jongen te onderscheiden – noch vanuit het standpunt van de sekse (biologische kenmerken), noch vanuit dat van de gender (sociale identiteit).
In de culturele wereld is deze verschuiving in perspectief al breed omarmd. “Niet-binaire” definities van gender – transfeminine, genderqueer, hijra – hebben hun intrede gedaan in de volkstaal. Minder zichtbaar zijn misschien de veranderingen die plaatsvinden in de biologische wetenschappen. Het opkomende beeld dat “meisjesachtigheid” of “jongensachtigheid” aanduidt, onthult de betrokkenheid van complexe genennetwerken – en het hele proces lijkt veel verder te gaan dan een specifiek moment zes weken na de zwangerschap, wanneer de geslachtsklieren zich beginnen te vormen.
In verschillende mate zijn velen van ons biologische hybriden op een man-vrouw continuüm. Onderzoekers hebben XY-cellen gevonden in een 94-jarige vrouw, en chirurgen ontdekten een baarmoeder in een 70-jarige man, een vader van vier kinderen. Nieuw bewijs suggereert dat de hersenen bestaan uit een “mozaïek” van celtypes, sommige meer yin, andere verder op de yang schaal.
Deze bevindingen hebben verreikende implicaties die verder gaan dan alleen het bijwerken van de biologie leerboeken. Zij zijn met name van invloed op kwesties van persoonlijke identiteit, gezondheid en economisch welzijn van vrouwen. Dat komt omdat argumenten over aangeboren biologische verschillen tussen de seksen zijn blijven bestaan lang na de tijd dat ze hadden moeten worden stopgezet.
In 1895 werd in een artikel in Scientific American – “Woman and the Wheel”- de vraag opgeworpen of het vrouwen toegestaan zou moeten worden om te fietsen voor hun lichamelijke gezondheid. Immers, zo concludeerde het artikel, de vereiste spierinspanning is heel wat anders dan die welke nodig is om een naaimachine te bedienen. Just Championnière, een eminente Franse chirurg die het artikel had geschreven, beantwoordde de vraag bevestigend, maar haastte zich eraan toe te voegen: “Zelfs wanneer zij zich volkomen thuis voelt op het wiel, moet zij bedenken dat haar geslacht van nature niet bestemd is voor hevige spierinspanningen…. En zelfs wanneer een vrouw zich voorzichtig heeft voorbereid en getraind voor het werk, mag haar snelheid nooit die van een volwassen man in volle spierkracht zijn.”
Natuurlijk kunnen de 19e-eeuwse opvattingen worden afgedaan vanwege hun koddige eigenaardigheid. Maar zoals blijkt uit de huidige jaarlijkse diepgaande blik van Scientific American op een onderwerp van dringend belang, blijven ingebakken opvattingen over de inferioriteit van vrouwen tot ver in de 21e eeuw bestaan. Deze voorliefde geldt zelfs in de wetenschappen, waar sommige vakgebieden de nadruk leggen op intellectuele genialiteit – die abusievelijk wordt geassocieerd met blanke mannen – als voorwaarde voor succes, een houding die vrouwelijke vooruitzichten in de natuurkunde en wiskunde wegdrijft.
Sinds Championnière voor Scientific American schreef, is de status van vrouwen ontegenzeggelijk verbeterd. Wereldwijd, in rijke en arme landen, hebben vrouwen vooruitgang geboekt op het gebied van onderwijs en reproductieve gezondheid en hebben ze meer besluitvormende rollen op zich genomen. Maar het is nog niet genoeg. Er zijn nog steeds economische barrières die vrouwen de toegang tot kapitaal en banen belemmeren en hen beletten een fatsoenlijk loon te krijgen voor de banen die ze vinden. Er moet ook meer energie worden gestoken in onderzoek naar de verschillende wijze waarop ziekten de geslachten treffen en in de aanpassing van medische behandelingen aan de behoeften van vrouwen. Om een onderling verbonden wereld te laten gedijen, moeten vrouwen nog beter in staat worden gesteld om hun helft van de hemel te bewaken – een kwestie die evenveel aandacht verdient als klimaatverandering en kernwapenbeheersing.
Verandering zal alleen doorgaan als de instellingen die ertoe doen, ervoor open blijven staan. De aanval op de gezondheid van vrouwen door Republikeinse wetgevers in Washington doemt op als een formidabel obstakel. Het welzijn van vrouwen moet worden gezien als een zaak voor iedereen, ongeacht politieke kleur. De nieuwe wetenschap van sekse en gender heeft het vooruitzicht om te helpen de publieke perceptie en beleidsvorming zodanig te veranderen dat deze realiteit wordt erkend.
1. Promiscue mannen, kuise vrouwen en andere gendermythen
door Cordelia Fine en Mark A. Elgar
2. Bestaat er een “vrouwelijk” brein?
door Lydia Denworth
3. When Sex and Gender Collide
door Kristina R. Olson
4. Beyond XX and XY
door Amanda Montañez
5. Not Just for Men
door Marcia L. Stefanick
6. Life before Roe
door Rachel Benson Gold en Megan K. Donovan
7. The Brilliance Trap
door Andrei Cimpian en Sarah-Jane Leslie
8. Girl Code
door Reshma Saujani
9. The Blogger and the Trolls
door Emily Temple-Wood
10. Vrouwenarbeid
door Ana L. Revenga en Ana Maria Munoz Boudet
11. Mind the Gap
door Amanda Montañez
12. Return of the Missing Daughters
door Monica Das Gupta
13. De vrouw die de planeet redde
Jen Schwartz