Concept van een kunstenaar van 51 Pegasi b die rond zijn moederster cirkelt. Afbeelding via Seth Shostak/SPL.
October 6, 1995. Op deze datum maakten de astronomen Michel Mayor en Didier Queloz de ontdekking bekend van de eerste planeet in een baan rond een verre zonachtige ster. Zij publiceerden hun vondst later in het tijdschrift Nature, in een artikel met de titel A Jupiter-Mass Companion to a Solar-type Star.
De ster was 51 Pegasi, die ongeveer 50 lichtjaren weg staat in de richting van ons sterrenbeeld Pegasus het Vliegende Paard. Astronomen duidden de nieuwe planeet officieel aan als 51 Pegasi b, in overeenstemming met de nomenclatuur die al was vastgesteld voor buitenzuidelijke planeten. De b betekent dat deze planeet de eerste is die rond zijn moederster is ontdekt. Als er ooit nog meer planeten voor de ster 51 Pegasi worden gevonden, zullen die worden aangeduid als c, d, e, f, enzovoort. Tot nu toe is deze planeet de enige die in dit systeem bekend is.
Astronomen noemen 51 Pegasi b nog onder andere namen. Hij werd Bellerophon genoemd door de astronoom Geoffrey Marcy, die zijn bestaan hielp bevestigen en die de conventie volgde om planeten naar Griekse en Romeinse mythologische figuren te noemen. Bellerophon was een figuur uit de Griekse mythologie die het gevleugelde paard Pegasus bereed. Later, in de loop van haar NameExoWorlds-wedstrijd, gaf de Internationale Astronomische Unie deze planeet de naam Dimidium – Latijn voor half, verwijzend naar zijn massa van minstens de helft van de massa van Jupiter.
Het valt nog te bezien of astronomen de naamsaanbeveling van de IAU zullen accepteren, of dat 51 Pegasi b, zoals zo veel objecten in de astronomie, meerdere namen zal blijven hebben.
51 Pegasi b was de eerste, maar inmiddels kennen we duizenden exoplaneten. Vanaf 2019 hebben astronomen meer dan 4000 exoplaneten ontdekt.
Maar 51 Pegasi b zal altijd de eerste bekende zijn die om een ster als onze zon draait.
Wat weten we vandaag van 51 Pegasi b, deze wereld waarvan de plaats in de astronomische geschiedenis zo zeker is? Zijn massa is ongeveer de helft van die van Jupiter, en men denkt dat hij een grotere diameter heeft dan Jupiter (de grootste planeet in ons zonnestelsel), ondanks zijn kleinere massa. 51 Pegasi b draait heel dicht bij zijn moederster en heeft maar vier dagen nodig om rond zijn ster te draaien, in tegenstelling tot 365 dagen voor onze aarde om rond de zon te draaien en 12 jaar voor Jupiter. Met andere woorden, 51 Pegasi b draait zeer dicht om zijn ster.
Het is ook bekend dat deze planeet tidyally locked is aan zijn ster, ongeveer zoals onze maan tidally locked is aan de aarde, altijd met hetzelfde gezicht aan haar presenterend. Het is wat men tegenwoordig een hete Jupiter noemt.
Detailfoto’s die je van exoplaneten ziet, zoals die bovenaan dit bericht, zijn altijd kunstenaarsconcepten. Zelfs de grootste aardse telescopen kunnen planeten die om verre zonnen draaien niet zo gedetailleerd in beeld brengen. Door aardse telescopen zien ze er hoogstens uit als stippen. Toch is het analyseren van exoplaneten – hun atmosferen bijvoorbeeld, en hun mogelijkheden voor leven – een belangrijke prioriteit voor NASA en voor veel astronomen in de komende jaren.
Bedenk dat vóór 51 Pegasi b het zoeken naar exoplaneten – werelden buiten ons eigen zonnestelsel – buitengewoon moeilijk was. Toen astronomen er eenmaal serieus naar begonnen te zoeken, hebben ze tientallen jaren gezocht voordat ze er een vonden. In bijna alle gevallen zijn exoplaneten niet te zien in het licht van hun moederster, en astronomen moesten slimme technologieën ontwikkelen om ze te ontdekken. Net als veel andere buitenplaneten is 51 Pegasi b gevonden met de radiale snelheidsmethode. Klik hier om meer te leren over hoe astronomen exoplaneten vinden.
De maankalenders zijn er! Koop vandaag nog je maankalenders voor 2020. Ze zijn geweldig om cadeau te geven. Ze gaan snel!
Bekijk groter. | De gedenkwaardige ontdekking van de eerste exoplaneet rond een zonachtige ster – 51 Pegasi b – heeft astronomen aan het denken gezet over wat ze wisten van ons heelal. Het lanceerde verdere zoektochten naar nieuwe werelden. Infographic via NASA/JPL-Caltech.
Bodemlijn: Op 6 oktober 1995 kondigden de astronomen Michel Mayor en Didier Queloz de ontdekking aan van de eerste planeet in een baan rond een verre zonachtige ster. Deze planeet wordt 51 Pegasi b genoemd.
Deborah Byrd creëerde de EarthSky radioserie in 1991 en richtte EarthSky.org op in 1994. Vandaag de dag is zij hoofdredacteur van deze website. Ze heeft een groot aantal prijzen gewonnen in de omroepwereld en de wetenschap, waaronder een asteroïde die ter ere van haar 3505 Byrd is genoemd. Als wetenschapscommunicator en onderwijzeres sinds 1976 gelooft Byrd in wetenschap als een kracht voor het goede in de wereld en een vitaal instrument voor de 21ste eeuw. “EarthSky-redacteur zijn is als het organiseren van een groot wereldwijd feest voor coole natuurliefhebbers,” zegt ze.