“Een combinatie van grasachtige noten met een vleugje zuur en een vleugje vanille over een onderliggende muffigheid”, zo omschrijft een internationaal team van scheikundigen in een studie de unieke geur van oude boeken. Poëtisch, zeker, maar wat veroorzaakt het?
Boeken bestaan bijna volledig uit organische materialen: papier, inkt, lijm, vezels. Al deze materialen reageren op licht, warmte, vocht en zelfs op elkaar in de loop der jaren, en geven een aantal vluchtige organische stoffen (VOC’s) af. Hoewel het mengsel van verbindingen dat vrijkomt bij een boek afhankelijk is van de precieze dingen die bij het maken ervan zijn gebruikt, is er maar een beperkte variatie in materialen.
De onderzoekers testten 72 boeken en vonden zo’n 15 verbindingen die steeds weer terugkwamen. Het waren betrouwbare markers voor degradatie. Deze omvatten azijnzuur, benzaldehyde, butanol, furfural, octanal, methoxyphenyloxime, en andere chemische stoffen met grappig klinkende namen. De geur van een boek wordt ook beïnvloed door zijn omgeving en materialen die het in de loop van zijn leven tegenkomt (dat is waarom sommige boeken een vleugje sigarettenrook hebben, andere een beetje naar koffie ruiken, en weer andere naar huidschilfers van katten).
Je kunt boeken niet beoordelen aan de hand van hun kaft, maar de onderzoekers denken dat je veel kunt leren van hun geur. Ze ontwikkelen een methode voor het bepalen van de conditie en leeftijd van boeken en andere papieren documenten met behulp van speciale “snuffelen” apparatuur om het mengsel van VOC’s te analyseren. Zij hopen dat deze studie van “degradomics” bibliotheken, musea en archieven kan helpen de gezondheid van hun collecties te beoordelen en te controleren, en ze dienovereenkomstig op te slaan en te verzorgen.