Wat is de ziekte van Pompe?
De ziekte van Pompe (POM-pay), ook bekend als glycogeenopslagziekte type II of zure maltase-deficiëntie, is een zeldzame genetische aandoening die resulteert in ernstige spierzwakte. De ziekte wordt veroorzaakt door mutaties in het gen dat het lichaam instrueert om een enzym te maken dat zure alfaglucosidase (GAA) wordt genoemd. Normaal gebruikt het lichaam dit enzym om glycogeen (opgeslagen suiker) af te breken tot glucose (suiker). Maar bij de ziekte van Pompe is GAA afwezig of sterk verminderd, waardoor zich in de lichaamsweefsels buitensporige hoeveelheden glycogeen ophopen, wat tot grote schade leidt. Het hart en de skeletspieren zijn het meest aangetast.
De ziekte van Pompe is een autosomaal recessieve aandoening – wat betekent dat elke ouder van een getroffen persoon een kopie van het gemuteerde gen moet doorgeven. Dit is een van de redenen waarom de ziekte relatief zeldzaam is: één op de 40.000 mensen heeft ermee te maken.
Hoe verloopt de ziekte?
Twee vormen van de ziekte van Pompe zijn geïdentificeerd: een ernstige “infantiele” vorm, en een mildere “late-onset” vorm. De infantiele vorm van de ziekte treedt gewoonlijk in de eerste levensmaanden op en gaat snel vooruit, met ernstige spierzwakte, hartfalen en vaak de dood voor de leeftijd van één of twee jaar. De laat ontstane vorm van de ziekte (ook wel de juveniele/volwassen vorm genoemd) ontstaat na de kinderleeftijd en verloopt langzamer. Spierzwakte is het voornaamste symptoom, en het hart wordt meestal gespaard. De levensverwachting wordt meestal verkort door zwakte van de ademhalingsspieren bij mensen met deze vorm van de ziekte.
Hoe wordt de ziekte gediagnosticeerd?
De diagnose van de ziekte van Pompe wordt gesteld door screening op de veel voorkomende mutaties in het GAA-gen, door het meten van het niveau van het GAA-enzym in een bloedmonster, of door een spierbiopsie. Zodra de diagnose is gesteld, wordt overleg met een geneticus en screening van andere familieleden aanbevolen.
Is er een behandeling?
De Amerikaanse Food and Drug Administration heeft alglucosidase alfa (Myozyme) goedgekeurd voor gebruik bij patiënten met de ziekte van Pompe. Myozyme, een soort enzymvervangingstherapie, is een vorm van GAA – het enzym dat bij de aandoening afwezig of verminderd is. Het geneesmiddel wordt gewoonlijk om de week via intraveneuze infusie toegediend. Myozyme is opmerkelijk succesvol gebleken in het omkeren van hartspierschade en het verhogen van de levensverwachting bij mensen met de infantiele vorm van de ziekte. De therapie is echter minder doeltreffend in de skeletspieren.
Mensen met de ziekte van Pompe hebben zeer gespecialiseerde zorg nodig van verschillende specialisten, vooral naarmate de ziekte vordert.
Wat zijn enkele sleutelgebieden van het onderzoek naar Pompe bij het NIAMS?
In de voorbije twee decennia hebben onderzoekers van het National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS) – Dr. Paul Plotz, hoofd van de NIAMS Arthritis and Rheumatism Branch, en een groep wetenschappers in zijn labo onder leiding van Dr. Nina Raben – belangrijke vooruitgang geboekt in ons begrip van de ziekte van Pompe. Terwijl men oorspronkelijk hoopte dat een enzymvervangingstherapie de ziekte van Pompe zou kunnen genezen, ontdekte de NIAMS-groep dat de skeletspieren resistent zijn tegen de behandeling. Deze ontdekking werd gedaan in muismodellen van de ziekte die in het laboratorium werden gegenereerd; deze modellen worden nu over de hele wereld gebruikt door wetenschappers die betrokken zijn bij het onderzoek en de ontwikkeling van Pompe-therapieën.
De groep concentreert zijn huidige inspanningen op het gebruik van de nieuwe informatie om de behandeling van de resistente spiervezels te verbeteren. Deze studies worden gedeeltelijk gefinancierd door een coöperatieve onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst (CRADA) met Genzyme, het bedrijf dat Myozyme produceert.
De NIAMS-groep heeft onlangs nieuwe aanwijzingen ontdekt met betrekking tot de cellulaire defecten in de ziekte van Pompe. Zij identificeerden structuren in veel skeletspiercellen van Pompe-patiënten en muizen die grote verzamelingen van cellulair afval bleken te zijn dat had moeten worden afgeleverd aan en verwerkt in de lysosomen, de “recycling centra” van de cel. Dit afval zou normaal gesproken in de lysosomen worden verteerd tot de bouwstenen die de cel gebruikt om zichzelf in vorm te houden – aminozuren om eiwitten te bouwen, suikers zoals glucose om energie te leveren, en vetzuren om membranen te bouwen en energie te leveren. Dus, niet alleen waren de lysosomen gevuld met glycogeen dat niet kon worden verteerd, maar ook andere materialen stapelden zich buiten op – niet in staat om de recycling plaats te bereiken. Deze ophoping leek op het soort materiaal dat normaal gesproken naar de lysosomen wordt vervoerd door een opmerkelijk systeem, dat “autofagie” wordt genoemd – wat letterlijk “zelf-eten” betekent. Dit systeem pikt versleten celonderdelen op om ze naar de lysosomen te brengen voor recycling. Dr. Raben stelde vast dat dit ophaal- en recyclagesysteem niet naar behoren functioneert in de skeletspieren van Pompe, en dat de overbelaste recyclagecentra overweldigd lijken te worden. De NIAMS-groep test momenteel nieuwe strategieën om in te grijpen in de ziekte van Pompe door manieren te onderzoeken om de autofagische machinerie te moduleren.
De missie van het National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases (NIAMS), een onderdeel van de National Institutes of Health (NIH) van het Department of Health and Human Services, is het ondersteunen van onderzoek naar de oorzaken, behandeling en preventie van artritis en musculoskeletale en huidziekten; de opleiding van basis- en klinische wetenschappers om dit onderzoek uit te voeren; en de verspreiding van informatie over de vooruitgang in het onderzoek naar deze ziekten. Voor meer informatie over het NIAMS kunt u het informatiecentrum bellen op 301-495-4484 of 877-22-NIAMS (gratis nummer) of de NIAMS-website bezoeken op https://www.niams.nih.gov.
Deze informatie is ontwikkeld door het National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases, National Institute of Health.
National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases. Ziekte van Pompe. Beschikbaar op: https://www.niams.nih.gov/Health_Info/Pompe_Disease/default.asp. Accessed January 9, 2014.
De informatie in dit document is uitsluitend bedoeld voor algemene educatieve doeleinden. Het is niet bedoeld als vervanging voor persoonlijk professioneel advies. Hoewel de informatie is verkregen uit bronnen die betrouwbaar worden geacht, kunnen MedLink Corporation, haar vertegenwoordigers en de leveranciers van de informatie de nauwkeurigheid ervan niet garanderen en wijzen zij de verantwoordelijkheid af voor nadelige gevolgen die voortvloeien uit het gebruik ervan. Raadpleeg voor nadere informatie een arts en de organisatie waarnaar hierin wordt verwezen.