Abeokuta

Abeokuta, miasto, stolica stanu Ogun, południowo-zachodnia Nigeria. Położone jest na wschodnim brzegu rzeki Ogun, wokół grupy skalistych wychodni, które wznoszą się ponad otaczającą je zalesioną sawannę. Leży na głównej linii kolejowej (1899) z Lagos, 48 mil (78 km) na południe, i na starszej drodze głównej z Lagos do Ibadanu; ma również połączenia drogowe z Ilaro, Shagamu, Iseyin, i Kétou (Benin).

Abeokuta („Refuge Among Rocks”) została założona około 1830 roku przez Sodeke (Shodeke), myśliwego i przywódcę uchodźców Egba, którzy uciekli z rozpadającego się imperium Oyo. Miasto zostało również zasiedlone przez misjonarzy (w latach 40-tych XIX wieku) oraz przez Kreolów z Sierra Leone, którzy później stali się sławni jako misjonarze i biznesmeni. Sukces Abeokuty jako stolicy Egba i jako ogniwa w handlu olejem palmowym między Lagos a Ibadanem doprowadził do wojen z Dahomejem (obecnie Benin). W bitwie pod Abeokutą w 1851 roku, Egba, wspomagani przez misjonarzy i uzbrojeni przez Brytyjczyków, pokonali armię dahomejską króla Gezo (wyjątkową w historii Afryki Zachodniej ze względu na powszechną praktykę wykorzystywania kobiet jako wojowników). Kolejny atak Dahomeyan został odparty w 1864.

Kłopoty w 1860s z Brytyjczykami w Lagos doprowadziły Egba do zamknięcia szlaków handlowych do wybrzeża i do wydalenia (1867) misjonarzy i europejskich handlowców. Po wojnach domowych Jorubów (1877-93), w których Abeokuta przeciwstawiła się Ibadanowi, Egba alake („król”) podpisał sojusz z brytyjskim gubernatorem, Sir Gilbertem Carterem, który uznał niezależność Zjednoczonego Rządu Egba (1893-1914). W 1914 roku królestwo zostało włączone do nowo połączonej Brytyjskiej Kolonii i Protektoratu Nigerii. Zamieszki w Abeokucie w 1918 roku protestowały zarówno przeciwko nakładaniu podatków, jak i polityce „rządów pośrednich” Lorda Fredericka Lugarda, brytyjskiego gubernatora generalnego, który uczynił alake, dawniej primus inter pares („pierwszy wśród równych”), najwyższym tradycyjnym przywódcą, ze szkodą dla innych wodzów dzielnicowych.

Nowoczesna Abeokuta jest centrum handlu rolnego (ryż, bataty, maniok, kukurydza, olej palmowy i jądra, bawełna, owoce, warzywa, masło shea, i guma) i punkt eksportowy dla kakao, produkty palmowe, owoce i orzechy kola. Ryż i bawełna zostały wprowadzone przez misjonarzy w latach 50-tych XIX wieku, a tkanie i farbowanie bawełny są obecnie tradycyjnymi rzemiosłami miasta. Abeokuta jest siedzibą federalnego Ogun-Oshun River Basin Development Authority z programami wykorzystania ziemi i zasobów wodnych w stanach Lagos, Ogun, Osun i Oyo dla rozwoju obszarów wiejskich. Projekty obejmują nawadnianie, przetwórstwo spożywcze i elektryfikację. Lokalny przemysł jest ograniczony, ale obecnie obejmuje zakłady konserwowania owoców, fabrykę tworzyw sztucznych i tartaki. W pobliżu miasta znajdują się kamieniołomy granitu Aro, które dostarczają materiałów budowlanych dla znacznej części południowej Nigerii, oraz ogromna nowoczesna cementownia w Ewekoro.

Abeokuta była miastem otoczonym murami, a relikty starych murów nadal istnieją. Godne uwagi budynki to Ake (rezydencja alake), Centenary Hall (1930) oraz kilka kościołów i meczetów. Szkoły średnie i podstawowe kolegia nauczycielskie w Abeokuta są uzupełniane przez Federalny Uniwersytet Rolniczy, który specjalizuje się w nauce, rolnictwie i technologii, oraz Politechnikę Moshood Abiola. Pop. (2016 est.) aglomeracja miejska, 595 000,

.