Hiszpański poeta, satyryk, powieściopisarz i dowcipniś Francisco Gómez de Quevedo y Villegas (1580-1645) zalicza się do głównych pisarzy hiszpańskich Złotego Wieku.
Francisco de Quevedo urodził się w Madrycie w rodzinie arystokratycznej i bardzo młodo został osierocony. Studiował nauki humanistyczne na Uniwersytecie w Alcalá i teologię w Valladolid. Nauczył się łaciny, greki, hebrajskiego i kilku języków nowożytnych i został klasykiem. W wieku 25 lat opublikował swój pierwszy wiersz. W 1613 r. towarzyszył hiszpańskiemu wicekrólowi, księciu Osuna, do Włoch, gdzie służył jako doradca dyplomatyczny. Quevedo zaangażował się w spisek polityczny w Wenecji w 1618 r. i został odwołany do Madrytu w niesławie i zatrzymany w areszcie domowym.
Wolny, ale nieskalany, Quevedo zaangażował się w ostre kontrowersje literackie i polityczne. Jego negatywna krytyka rządu wkrótce spowodowała dezaprobatę Conde-Duque de Olivares, który był królewskim faworytem, i Quevedo został uwięziony w León od 1639 do 1643 roku. Udał się do Villanueva de los Infantes, gdzie zmarł 2 lata później.
Nazwisko Quevedo jest używane jako obiekt żartów w całym hiszpańskojęzycznym świecie. Ponieważ zawsze nosił okulary na nosie, jego imię w liczbie mnogiej, quevedos, zaczęło oznaczać pince-nez.
W swojej wielorakiej różnorodności, pisarstwo Quevedo olśniewa intelekt. Quevedo teolog napisał około 15 książek na tematy teologiczne i ascetyczne, takie jak La cuna y la sepultura (1612; Kołyska i grób) i La providencia de Dios (1641; Opatrzność Boża). Krytyk i gaduła literacki Quevedo opublikował La culta latiniparla (Szaleństwo mówienia po łacinie) i Aguja de navegar cultos (Kompas do nawigacji wśród raf eufuistycznych), obie skierowane przeciwko gongoryzmowi – hiszpańskiemu odpowiednikowi eufuizmu.
Quevedo satyryk stworzył głęboko melancholijną bufonadę i groteskowe kosmiczne nonsensy w Los sueños (1627; Sny). Biczował lekarzy, krawców, sędziów, genueńskich bankierów, cyrulików, nudziarzy, poetów, dramaturgów, kobiety w każdym wieku i każdego rodzaju, okraszając je skatologicznym humorem. Jego książki z zakresu teorii politycznej były owocem wielu lat żarliwych przemyśleń i jego własnych doświadczeń politycznych. Dwie najważniejsze z nich to La politica de Dios (1617-1626; Polityka Pana) i La vida de Marco Bruto (1632-1644; Życie Marka Brutusa).
Quevedo poeta stworzył ogromną ilość wierszy, wiele z nich niezwykle dowcipnych i sarkastycznych – bez liku wierszy opartych na tematach metafizycznej udręki, krótkości piękna, utraty miłości, nieubłaganego czasu i śmierci. Quevedo jako powieściopisarz jest być może najbardziej znany dzięki swojej powieści picareskowej La vida del buscón (1626; Paul the Sharperor The Scavenger), w której podążał za zwykłym epizodycznym wzorem powieści picareskowej, przeplatając sardoniczny dowcip. W tej powieści starał się bawić, ośmieszać i wyszydzać oszustwa i nieuczciwość, ale rzadko moralizował bezpośrednio, jak to czynili inni powieściopisarze picareski jego czasów.
Dalsza lektura
Tłumaczenia Quevedo na język angielski są trudne do znalezienia. Tłumaczenie El buscón, zatytułowane The Scavenger, zostało dokonane przez Hugh H. Hartera w 1962 roku. Tom ten zawiera wstęp przeznaczony specjalnie dla czytelnika amerykańskiego. W 1963 roku University of Illinois Press przedrukował Visions-As Translated by Sir Roger L’Estrange z Los sueños Quevedo; J. M. Cohen napisał wstęp, który zawiera znaczące uwagi zarówno o L’Estrange jak i Quevedo. Charles Duff przetłumaczył wybrane dzieła Quevedo w Quevedo: The Choice Humorous and Satirical Works (1926). Tom ten zawiera prace kilku tłumaczy oraz studium Duffa na temat życia i pism Quevedo, wraz z listą angielskich przekładów, z których żaden nie jest późniejszy niż z 1892 roku. Miejsce Quevedo w literaturze hiszpańskiej jest omówione w Gerald Brenan, The Literature of the Spanish People (2d ed. 1953). Ogólne tło historyczne – zob. Louis Bertrand i Sir Charles Petrie, The History of Spain (przeł. 1934; wyd. popr. 1952), oraz John Armstrong Crow, Spain: The Root and the Flower (1963). □