Journal

Ten rok, 2017, wyznacza początek doniosłego stulecia dla kultury chińskiej i świata sinofońskiego. Choć Ruch Nowej Kultury 新文化運動 umownie datuje się od założenia przez Chen Duxiu 陳獨秀 w Szanghaju czasopisma La Jeunesse 青年 w maju 1915 roku (przemianowanego na 新青年 w roku następnym), to dla wielu styczeń 1917 roku jest równie ważnym momentem przełomowym. To właśnie wtedy Cai Yuanpei 蔡元培 został mianowany rektorem Uniwersytetu Pekińskiego. Cai z kolei zaprosił Chen Duxiu, aby dołączył do wydziału uniwersytetu jako dziekan. Chen następnie przeniósł się do starej stolicy dynastycznej wraz z La Jeunesse.

W styczniu 1917 roku La Jeunesse opublikowała esej młodego chińskiego uczonego studiującego na Uniwersytecie Columbia. A Preliminary Discussion of Literature Reform” Hu Shi’a zainaugurował falę poparcia dla transformacji pisanego języka chińskiego i prozy demaskatorskiej.

Z wielką przyjemnością przedrukowujemy tutaj, za uprzejmą zgodą autora, Hu Shih i chińska reforma językowa autorstwa Victora Mair’a, w którym ten czołowy międzynarodowy badacz literatury i języka chińskiego upamiętnia prawdziwie rewolucyjny manifest Hu Shi’a.

Ten esej pierwotnie ukazał się w Language Log 4 lutego 2017 roku. Niewielkie zmiany zostały wprowadzone zgodnie ze stylem China Heritage. Zobacz też Sino-Platonic Papers.

***

W ciągu najbliższego tygodnia przedrukujemy dwie inne prace związane ze zmianami kulturowymi i językowymi w Chinach. Pierwsza z nich, dotycząca praktyki akademickiej w dzisiejszej Republice Ludowej, jest autorstwa zdecydowanego krytyka Rong Jian 榮劍; druga to moje własne refleksje na temat Nowej Chińskiej Nowomowy 新華文體. W tym miejscu chciałbym zauważyć, że po „Wstępnej dyskusji o reformie literatury” Hu Shi w lutowym numerze La Jeunesse z 1917 roku ukazała się bardziej radykalna „O literaturze rewolucyjnej” Chen Duxiu 文學革命論. Jak zauważam w „New China Newspeak”, ekstremistyczne impulsy w chińskiej polityce i kulturze wkrótce przyczynią się do powstania nowego rodzaju pustego i pełnego klisz języka. Ta jałowa forma chińskiego nadal kwitnie w Oficjalnych Chinach; jest ona wroga báihuà 白话 („zwykłej mowie”), której orędownikiem był Hu Shi sto lat temu.

– Geremie R. Barmé, Editor

Victor Mair

Hu Shih 胡適 (Pinyin Hú Shì ) jest powszechnie uważany za jednego z najważniejszych chińskich intelektualistów XX wieku. Jako taki, znany jest jako „Ojciec chińskiego renesansu”. W mojej ocenie, Hu Shih był najbardziej wpływowym postimperialnym myślicielem i pisarzem w Chinach. Jego osiągnięcia były tak liczne i wielorakie, że trudno sobie wyobrazić, jak jeden człowiek mógł być odpowiedzialny za nie wszystkie.

Przed przystąpieniem do pracy chciałbym zwrócić uwagę na „Hu Shih: An Appreciation” Jerome B. Grieder, która daje wrażliwą ocenę człowieka i jego ogromny wpływ na chińską myśl i kulturę. Innym przejmującym wspomnieniem jest książka Marka Swofforda „Remembering Hu Shih: 1891-1962”, która skupia się na aspektach monumentalnego postępu Hu w zakresie literackich i językowych przemian w Chinach. Dla tych, którzy chcą dowiedzieć się więcej o tym gigancie myślicielstwa i pisarstwa, polecam biografię Griedera „Hu Shih and the Chinese Renaissance: Liberalism in the Chinese Revolution, 1917-1937 (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1970) oraz A Pragmatist and His Free Spirit: the half-century romance of Hu Shi & Edith Clifford Williams (Hong Kong: Chinese University Press, 2009) autorstwa Susan Chan Egan i Chih-p’ing Chou.

Aby wymienić tylko kilka z niezliczonych osiągnięć Hu Shih, wniósł on fundamentalny wkład w badanie historii Chan / Zen w Chinach, był odpowiedzialny za przełomowe wyjaśnienia wynikające z badań tekstowych nad Snem o Czerwonej Komnacie (najsłynniejszą chińską powieścią) i był pierwszym uczonym, który kompleksowo zbadał ewolucję chińskiej filozofii z nietradycyjnego punktu widzenia. Jako osoba, której zainteresowania sytuują się na pograniczu Indii i Chin, byłem szczególnie poruszony radykalnie wnikliwym rozdziałem Hu na temat „Indyzacji Chin: A Case Study in Cultural Borrowing”, który można znaleźć w tomie Harvard Tercentenary Publications zatytułowanym Independence, Convergence, and Borrowing in Institutions, Thought, and Art (Cambridge: Harvard College, 1937), s. 219-247. Jako chiński uczony ery nowożytnej, Hu Shih był niezrównany ze względu na rozległość swojej wiedzy i śmiałość w formułowaniu nowych podejść do starych problemów.

Hu Shih był również dyplomatą, służąc jako ambasador Chin w Stanach Zjednoczonych w latach 1938-1942 oraz w Organizacji Narodów Zjednoczonych (1957). Mówiąc bezbłędnie po angielsku, Hu był doskonałym przedstawicielem Republiki Chińskiej. Był kanclerzem Peking University (1946-1948) i prezydentem Academia Sinica od 1958 r. do swojej śmierci w 1962 r.

W próbie czasu przewiduję jednak, że najbardziej trwałym i transformującym darem Hu Shih dla Chin będzie jego opracowanie teoretycznych i praktycznych podstaw dla ustanowienia języka wernakularnego jako języka narodowego dla wszystkich ludzi, w przeciwieństwie do literackiego sinickiego/klasycznego chińskiego, który należał do niewielkiego odsetka literatów, którzy opanowali go w ciągu poprzednich dwóch tysiącleci i więcej przed jego czasami. Naturalnie, byli inni reformatorzy (tacy jak Chen Duxiu; podobnie jak Hu Shih, on również pochodził z prowincji Anhui), którzy promowali reformę językową w tym samym czasie co Hu Shih, ale jego stwierdzenia dotyczące podstawowych problemów, z którymi należało się zmierzyć i wymaganych rozwiązań dla ich przezwyciężenia były najbardziej przejrzystym i systematycznym programem tworzenia nowego narodowego języka Chin.

Od czasu, gdy zacząłem studiować język i literaturę chińską, byłem w pełni świadomy wspaniałych esejów Hu Shih na temat tego, jak przerobić pisany język chiński. Pierwszym, z którym się zapoznałem, była jego „Wstępna dyskusja o reformie literatury” 文學改良芻議, która ukazała się w „Nowej Młodzieży” w styczniu 1917 roku. Hu zawarł w nim osiem wskazówek dotyczących efektywnego pisania:

1. Pisz treściwie (xū yán zhī yǒu wù 須言之有物). Hu rozumiał przez to, że literatura powinna zawierać prawdziwe uczucia i ludzkie myśli. Miało to być kontrastem do niedawnej poezji z rymami i frazami, którą Hu postrzegał jako pustą.
2. Nie naśladuj starożytnych (bù mófǎng gǔrén 不摹仿古人). Literatura nie powinna być pisana w stylach dawno minionych, lecz raczej w nowoczesnym stylu obecnej epoki.
3. Gramatyka szacunku (xū jiǎngqiú wénfǎ 須講求文法). Hu nie rozwodził się długo nad tym punktem, stwierdzając jedynie, że niektóre ostatnie formy poezji zaniedbały poprawną gramatykę.
4. Odrzuć melancholię (bùzuò wú bìng zhī shēnyín 不作無病之呻吟).Niedawni młodzi autorzy często wybierali grobowe pseudonimy i pisali na takie tematy jak śmierć. Hu odrzucił ten sposób myślenia jako nieproduktywny w rozwiązywaniu współczesnych problemów.
5. Wyeliminuj stare klisze (wù qù làndiào tàoyǔ 務去濫調套語). Język chiński zawsze miał wiele czteroznakowych powiedzeń i zwrotów* używanych do opisywania wydarzeń. Hu nakłaniał pisarzy do używania własnych słów w opisach i ubolewał nad tymi, którzy tego nie robią. *(VHM: chéngyǔ 成語 .)
6. Nie używaj aluzji (bùyòng diǎn 不用典). Hu odnosił się w ten sposób do praktyki porównywania wydarzeń teraźniejszych z wydarzeniami historycznymi, nawet jeśli nie ma w tym żadnej znaczącej analogii.
7. Nie używaj paralelizmów i paralelizmów (bù jiǎng duìzhàng 不講對仗). Chociaż te formy były stosowane przez wcześniejszych pisarzy, Hu uważał, że współcześni pisarze muszą najpierw nauczyć się podstaw treści i jakości, zanim powrócą do spraw subtelności i delikatności.
8. Nie unikaj popularnych wyrażeń lub popularnych form znaków (bù bì súzì súyǔ 不避俗字俗語). Ta zasada, być może najbardziej znana, wiąże się bezpośrednio z przekonaniem Hu, że współczesna literatura powinna być pisana w języku wernakularnym, a nie klasycznym chińskim. Uważał, że taka praktyka ma historyczne precedensy i prowadzi do lepszego zrozumienia ważnych tekstów.

W kwietniu 1918 roku Hu opublikował drugi artykuł w New Youth, zatytułowany „Konstruktywna rewolucja literacka – literatura mowy narodowej” 建設的文學革命論. Uprościł w nim pierwotne osiem punktów do zaledwie czterech:

1. Mów tylko wtedy, gdy masz coś do powiedzenia (yào yǒu huà shuō, fāngcái shuōhuà 要有话说, 方才说话). Jest to analogiczne do pierwszego punktu powyżej.
2. Mów to, co chcesz powiedzieć i powiedz to w sposób, w jaki chcesz to powiedzieć (yǒu shéme huà, shuō shénme huà; huà zěnme shuō, jiù zěnme shuō 有什么话, 说什么话; 话怎么说, 就怎么说). To łączy punkty od drugiego do szóstego powyżej.
3. Mów to, co jest twoje, a nie to, co jest czyjeś (yào shuō wǒ zìjǐ de huà, bié shuō biérén de huà 要说我自己的话, 别说别人的话). Jest to przeformułowanie punktu siódmego.
4. Mów w języku czasu, w którym żyjesz (shì shénme shídài de rén, shuō shénme shídài de huà 是什么时代的人, 说什么时代的话). Odnosi się to ponownie do zastąpienia klasycznego chińskiego językiem wernakularnym.

Źródła: tutaj, tutaj i tutaj.

Krótko po tym, jak rozpocząłem studia chińskie w 1967 r., dokładnie zapoznałem się z tymi zwięzłymi, programowymi stwierdzeniami Hu Shih na temat tego, jak przejść do ważnego zadania wernakularyzacji pisanego chińskiego. Studiowałem te dwa eseje z uwagą i stanowiły one integralną część mojego własnego podejścia do języka chińskiego. Ale dopiero pięć dni temu, kiedy słuchałem wykładu Carlosa Lina, uświadomiono mi istnienie jeszcze wcześniejszego eseju Hu Shiha na temat tego, jak przekształcić język chiński we współczesnym świecie. Było to jego „The Teaching of Chinese as It Is”, czyli III część (zakończenie) „The Problem of the Chinese Language”. Ukazał się on w The Chinese Students’ Monthly, 11.8 (czerwiec, 1916), 567-572. Czasopismo zostało wydane przez The Chinese Students’ Alliance w Stanach Zjednoczonych Ameryki i było dystrybuowane z Ithaca, New York.

W 1910 roku, w wieku 19 lat, Hu Shih został wybrany jako „narodowy uczony” i wysłany do Cornell University, aby studiować rolnictwo z funduszy z Boxer Indemnity Scholarship Program. W 1912 roku zmienił kierunek studiów na filozofię i literaturę. Po ukończeniu Cornell, poszedł do Columbia studiować filozofię pod kierunkiem Johna Dewey’a, co tłumaczy jego trwające całe życie przywiązanie do koncepcji pragmatycznej ewolucyjnej zmiany.

Tutaj są trzy początkowe akapity jego artykułu z 1916 roku:

Jestem zdania, że większość wad, które zostały przypisane naszemu językowi, wynikają z faktu, że nigdy nie był on właściwie i naukowo nauczany. Jego krytycy byli zbyt pochopni w swoich potępieniach i nie zdawali sobie sprawy, że języki są bardziej konserwatywne niż religie i nie mogą być tworzone i przerabiane przez sensacyjne agitacje i destrukcyjną krytykę. Z łatwością przyznaję, że język alfabetyczny może mieć większe zalety niż nasz własny język i że alfabetyzacja języka chińskiego jest problemem godnym naukowego opracowania. Ale jest wysoce nieprawdopodobne, że my, a nawet nasze drugie i trzecie pokolenie doczeka się przyjęcia alfabetycznego języka chińskiego, chociaż możemy na to pracować. W międzyczasie nauczanie języka chińskiego takim, jakim jest, stanowi o wiele pilniejszy problem, ponieważ jest to język, który zapisuje naszą przeszłą i obecną cywilizację, który jest jedynym środkiem komunikacji międzyprowincjonalnej, i który jest jedynym dostępnym instrumentem edukacji narodowej.

Istnieje kilka uogólnień, które uważam za bardzo ważne w omawianiu problemu nauczania języka chińskiego takim, jakim jest. Pierwszym z nich jest to, że to, co nazywamy naszym językiem literackim, jest prawie całkowicie martwym językiem. Martwym, ponieważ nie jest już używany przez ludzi. Jest on podobny do łaciny w średniowiecznej Europie; w rzeczywistości jest on bardziej martwy (jeśli śmiertelność dopuszcza stopień porównawczy), niż łacina, ponieważ łacina jest wciąż zdolna do mówienia i rozumienia, podczas gdy literacki chiński nie jest już słyszalnie zrozumiały nawet wśród klasy uczonych, z wyjątkiem sytuacji, gdy wyrażenia są znane, lub gdy słuchacz ma już pewne pojęcie o tym, co mówca zamierza powiedzieć.

Drugie uogólnienie jest takie, że musimy uwolnić się od tradycyjnego poglądu, że wypowiadane słowa i wypowiadana składnia są „wulgarne”. Chińskie słowo wulgarny (patrz wykres 2 (44) ) oznacza po prostu „zwyczajowy” i nie implikuje żadnej wewnętrznej wulgarności. W rzeczywistości, wiele słów i zwrotów naszego codziennego użytku jest niezwykle ekspresyjnych i dlatego pięknych. Kryterium oceny słów i wyrażeń powinna być ich żywotność i stosowność wyrazu, a nie ich zgodność z ortodoksyjnymi standardami. Język mówiony naszego ludu jest językiem żywym: reprezentuje on codzienne potrzeby ludu, jest wewnętrznie piękny i posiada wszelkie możliwości tworzenia wielkiej i żywej literatury, jak to jest pokazane w naszych wielkich powieściach napisanych w wulgacie.

Hu Shih nie tylko skomponował te zwięzłe platformy dla ożywienia pisanego języka chińskiego, ale napisał również przełomową historię literatury wernakularnej, która wykazała, że Chiny przez cały czas miały potencjalne możliwości tworzenia pisanego języka wernakularnego, ale były one stale tłumione przez ogromny prestiż języka literackiego.

Hu Shih również dał przykład zasadom, które ustanowił dla łatwo zrozumiałego pisania w języku chińskim, pisząc swoją własną klarowną prozę. Wciąż żywo pamiętam, jak zawsze było powiewem świeżego powietrza przeczytać coś autorstwa Hu Shih, co zostało napisane w czystej báihuà 白话 (lit, (lit. „zwykła mowa”) po przebrnięciu przez męczącą, jałową bánwénbànbái 半文半白 („semiliterary-semivernacular”) typowych pedantów.

Przede wszystkim miałem największy podziw dla Hu Shih za to, że pisał wiersze w báihuà i zapamiętałem jeden z nich, który nosił tytuł „Lóng niǎo 籠鳥” („Ptak w klatce”), który miał ten wers: „Wǒ yào chūlái 我要出來” („Chcę się wydostać!”), i zawsze czułam, że jest to metafora ograniczenia narodu chińskiego przez ostatnie dwa tysiąclecia i więcej. (Niestety, nie mogę teraz znaleźć tego wiersza online, ale zapamiętałam go i zawsze myślałam, że jego autorem jest Hu Shih.)

Przypominam sobie również fragment jednego z esejów Hu Shih’a o tym jak żyć znaczącym „nowym życiem”, w którym opisał on białego niedźwiedzia (báixióng 白熊) w zoo przechadzającego się tam i z powrotem (bǎiláibǎiqù 摆来摆去) przez cały dzień. Tak łatwo było zrozumieć eseje i wiersze napisane w báihuà (języku wernakularnym), ponieważ brzmiały one jak to, co słyszało się wokół siebie przez cały czas. To dlatego umiejętność czytania i pisania jest o wiele łatwiejsza do osiągnięcia w báihuà niż w Literackim Sinickim / Klasycznym Chińskim, ponieważ wszystko, co słyszysz wokół siebie wzmacnia to, co czytasz, w przeciwieństwie do LS / CC, gdzie musisz nauczyć się oddzielnego, martwego języka, którego nigdy nie słyszysz w codziennej mowie.

Widzimy zatem, że od samego początku swoich wysiłków mających na celu tchnięcie nowego życia w chińską cywilizację, Hu Shih wnikliwie dostrzegał centralne znaczenie żywego języka wernakularnego. Trafne podsumowanie tego, jak postrzegał on kluczową rolę języka w odrodzeniu chińskiej cywilizacji, można znaleźć w jego The Chinese Renaissance: The Haskell Lectures, 1933, opublikowanym przez The University of Chicago Press i Cambridge University Press w 1934 roku.

Wielu z najbardziej znanych chińskich uczonych XX wieku wyraziło przemyślany i świadomy sprzeciw wobec języka pisanego, który odziedziczyli. W jego miejsce, opowiadali się za alfabetyzacją i językiem wernakularnym. Hu Shih i jego koledzy robili to na długo przed tym, jak jak jakikolwiek chiński rząd przyjął oficjalną romanizację, a nawet przed przyjęciem języka wernakularnego jako oficjalnego środka piśmienniczego. To orędownictwo wykraczało poza skłonności polityczne, a wybitni uczeni, tacy jak Hu Shih w Republice Chińskiej, i wybitni autorzy, tacy jak Lu Xun, wszyscy naciskali na fundamentalną reformę języka, i robili to w oparciu o głęboką wiedzę historyczną, Báihuà wénxué shǐ 白話文學史 (A History of Vernacular Literature) Hu Shih’a i Lu Xun’a (1881-1936) Ménwài wén tán 門外文談 (An Outsider’s Chats about Written Language).

Minęło całe stulecie od czasu, gdy Hu Shih wypowiedział te słowa:

Czysto przyznaję, że język alfabetyczny może mieć większe zalety niż nasz własny język i że alfabetyzacja języka chińskiego jest problemem wartym naukowego zbadania. Ale jest wysoce nieprawdopodobne, że my, a nawet nasze drugie i trzecie pokolenie doczeka się przyjęcia alfabetyzowanego języka chińskiego, chociaż możemy na to pracować.

Jesteśmy teraz w trzecim pokoleniu od czasu, gdy Hu Shih napisał te uwagi, ale minęło dopiero pół wieku odkąd Republika Ludowa ogłosiła Hanyu Pinyin, opracowany przez Zhou Youguang (1906-2017) i jego współpracowników, jako oficjalną romanizację Chin. Jak obecnie wygląda sytuacja w odniesieniu do przewidywań Hu Shih dotyczących alfabetyzacji? Czy pojawiająca się digrafia jest częściową alfabetyzacją?