Zawiera moduł pliku wykonywalnego, moduł służący do uruchamiania plików nieskompresowanych z plików skompresowanych. Taki skompresowany plik nie wymaga zewnętrznego programu do dekompresji zawartości samorozpakowującego się pliku, a sam może wykonać tę operację. Jednak archiwizatory plików, takie jak WinRAR, mogą nadal traktować samorozpakowujące się pliki jak każde inne skompresowane pliki. Użytkownicy, którzy nie chcą uruchamiać samorozpakowującego się pliku, który otrzymali (na przykład, gdy może on zawierać wirusa), mogą użyć archiwizatora plików do przeglądania lub dekompresji jego zawartości bez uruchamiania kodu wykonywalnego.
Po wykonaniu samorozpakowującego się archiwum w systemie operacyjnym, który go obsługuje, zawartość archiwum jest rozpakowywana i przechowywana jako pliki na dysku. Często wbudowany samorozpakowujący się program obsługuje szereg argumentów wiersza poleceń, aby kontrolować zachowanie, tj. określić lokalizację docelową lub wybrać tylko określone pliki do rozpakowania.
Nie samorozpakowujące się archiwa zawierają tylko zarchiwizowane pliki i dlatego muszą być rozpakowane za pomocą kompatybilnego programu. Archiwa samorozpakowujące się nie mogą się samorozpakować pod innym systemem operacyjnym, ale najczęściej nadal mogą być otwarte za pomocą odpowiedniego programu rozpakowującego, ponieważ narzędzie to pominie wykonywalną część pliku i zamiast tego rozpakuje tylko zasób archiwum. W niektórych przypadkach wymaga to zmiany nazwy samorozpakowującego się pliku wykonywalnego, tak aby posiadał on rozszerzenie pliku związane z odpowiednim packerem. Pliki samorozpakowujące się zwykle mają rozszerzenie .exe, jak inne pliki wykonywalne.
Na przykład, archiwum może mieć nazwę somefiles.zip – może być otwarte pod każdym systemem operacyjnym przez odpowiedni menedżer archiwów, który obsługuje zarówno format pliku, jak i zastosowany algorytm kompresji. Można je również przekształcić w somefiles.exe, które samo rozpakuje się na komputerze z systemem Microsoft Windows bez potrzeby korzystania z odpowiedniego menedżera archiwów. Nie będzie on samorozpakowywał się pod Linuksem, ale może być otwarty za pomocą odpowiedniego linuksowego menedżera archiwów.
Istnieje kilka funkcjonalnie równoważnych, ale niekompatybilnych formatów plików archiwalnych, w tym ZIP, RAR, 7z i wiele innych. Niektóre programy mogą zarządzać (tworzyć, rozpakowywać lub modyfikować) tylko jednym typem archiwum, podczas gdy wiele innych może obsługiwać wiele formatów. Dodatkowo istnieje rozróżnienie między formatem pliku a zastosowanym algorytmem kompresji. Pojedynczy format pliku, taki jak 7z, może obsługiwać wiele różnych algorytmów kompresji, w tym LZMA, LZMA2, PPMd i BZip2. Aby narzędzie do dekompresji mogło poprawnie rozszerzyć archiwum samorozpakowujące się lub standardowe, musi obsługiwać zarówno format pliku, jak i zastosowany algorytm. Dokładny kod wykonywalny umieszczony na początku samorozpakowującego się archiwum może więc być różny, w zależności od tego, jakie opcje zostały użyte do utworzenia archiwum. Procedury dekompresji będą różne dla archiwum LZMA 7z w porównaniu z archiwum LZMA2 7z, na przykład.
Wiele programów może tworzyć samorozpakowujące się archiwa. Dla Windows jest WinZip, WinRAR, 7-Zip, WinUHA, KGB Archiver, Make SFX, wbudowany kreator IExpress i wiele innych, niektóre eksperymentalne. Dla Macintosha dostępne są StuffIt, The Unarchiver i 7zX. Istnieją również programy, które tworzą samorozpakowujące się archiwa na Uniksa jako skrypty powłoki, które wykorzystują programy takie jak tar i gzip (które muszą być obecne w systemie docelowym). Inne (jak 7-Zip lub RAR) mogą tworzyć samorozpakowujące się archiwa jako zwykłe pliki wykonywalne w formacie ELF. Wczesnym przykładem samorozpakowującego się archiwum było uniksowe archiwum shar, w którym jeden lub więcej plików tekstowych było połączonych w skrypt powłoki, który po wykonaniu odtwarzał oryginalne pliki.
Samorozpakowujące się archiwa mogą być używane do archiwizacji dowolnej liczby danych, jak również plików wykonywalnych. Należy je odróżnić od kompresji plików wykonywalnych, gdzie plik wykonywalny zawiera tylko jeden plik wykonywalny, a uruchomienie pliku nie powoduje, że nieskompresowany plik jest przechowywany na dysku, ale że jego kod jest wykonywany w pamięci po dekompresji.
.