Active margin
Strefa, w której płyty tektoniczne albo zbiegają się ze sobą, albo ścinają obok siebie. Strefy te są zwykle ogniskiem kolizji płyt, transpresji, akrecji, subdukcji, wulkanizmu, aktywności orogenicznej, wysokiej sejsmiczności i trzęsień ziemi.
Albedo
Współczynnik odbicia; ta część promieniowania słonecznego, która jest odbijana od powierzchni.
Klimat
Synteza pogody określona przez właściwości statystyczne (np, temperatury) w uzgodnionym okresie czasu, powiedzmy 30 lat; średnia pogoda w czasie dla określonego regionu.
Zmiana klimatu
Znacząca zmiana w klimacie, najlepiej pochodząca z danych instrumentalnych, które ujawniają tendencje, takie jak wzrost temperatury lub mniej opadów, które utrzymują się przez kilka dziesięcioleci. Dla wcześniejszych czasów, zmiana klimatu może być wywnioskowana, z mniejszą pewnością, z danych zastępczych rozciągających się na kilkaset lat (np. słoje drzew) do kilku tysiącleci lub dłużej (np. rdzenie głębinowe), Inżynieria przybrzeżna
Teoria i praktyka projektowania, budowy i naprawy twardych i miękkich struktur przybrzeżnych oraz ich interakcji z formami i procesami przybrzeżnymi
Cykl erozji
Przekonanie, że formy terenu rozwijają się poprzez etapy ewolucji i mogą być powtarzane w czasie w odpowiedzi na zmiany tektoniczne, klimatyczne i na poziomie bazowym. W wyidealizowanej formie, koncepcja ta została spopularyzowana przez Williama Morrisa Davisa pod koniec XIX i na początku XX wieku.
Cykliczność
Powtarzalność zdarzeń w czasie. Dla geomorfologii termin ten oznaczał różne rzeczy w różnych okresach. Mania cykliczności w dziewiętnastym wieku wróżyła cykle ziemskie, cykle orogeniczne, cykle sedymentacyjne, cykle erozyjne i tak dalej. W XX wieku cykle klimatyczne związane z orbitalnymi relacjami Ziemi ze Słońcem nabrały bardziej precyzyjnego znaczenia, ale z bardziej kontrowersyjnymi implikacjami.
Denudacja
Dosłownie obnażanie lub odsłanianie obiektu leżącego pod powierzchnią ziemi przez usuwanie materiału nadległego. W geomorfologii termin ten oznacza obniżenie powierzchni w wyniku połączonego działania procesów masowego marnotrawstwa i erozji.
Równowaga
Stan równowagi między przeciwstawnymi siłami, powszechnie wyrażany w geomorfologii jako równowaga dynamiczna (np. gdy forma kanału pozostaje niezmieniona, ponieważ siły grawitacji i tarcia równoważą się, nawet gdy trwa przepływ strumienia i transport osadów).
Eustaza
Globalna zmiana poziomu morza. W nowoczesnym znaczeniu eustaza odzwierciedla zmiany objętości oceanów (np. przypisywane zlodowaceniu) lub pojemności basenów oceanicznych (np. przypisywane tektonizmowi).
Geomorfologia
Badanie form terenu i procesów, które je kształtują.
Efekt cieplarniany
Ogrzewanie atmosfery przez absorpcję i emisję promieniowania podczerwonego, przy jednoczesnym przepuszczaniu promieniowania ultrafioletowego. Para wodna (H2O), dwutlenek węgla (CO2) i metan (CH4) są ważnymi gazami cieplarnianymi.
Cykl hydrologiczny
Ciągły i powtarzalny ruch wody obejmujący parowanie z oceanu i innych zbiorników wodnych, transpirację z organizmów, kondensację pary wodnej w atmosferze, opady z atmosfery na powierzchnię, wchłanianie przez organizmy, tymczasowe magazynowanie przez materiały ziemskie, spływ powierzchniowy i podpowierzchniowy z lądu z powrotem do oceanu oraz sublimację (wzajemną przemianę lodu i pary wodnej).
Izostaza
Termin określający potencjalną równowagę skorupy ziemskiej, wprowadzony przez Clarence’a Duttona w 1882 roku. Na wybrzeżu izostaza jest wyrażona w zmianach wysokości, które można przypisać głównie obciążaniu i rozładowywaniu skorupy przez lód lodowcowy (glacjostaza) lub wodę (hydroizostaza).
Izotop
Jeden lub więcej gatunków pierwiastka chemicznego mających tę samą liczbę protonów w jądrze, ale różną liczbę neutronów (masy atomowe). Izotopy mogą być wyróżnione jako stabilne (np. 16O, 18O, 12C) lub radioaktywne (np. 14C) (patrz izotopy tlenu, radioizotopy).
Regresja morska
Opadanie poziomu morza względem lądu. Ostatnia duża regresja globalna towarzyszyła narastaniu lądolodów ostatniego plejstocenu i była odpowiedzialna za odsłonięcie znacznej części szelfu kontynentalnego do głębokości ∼130 m poniżej obecnego poziomu morza.
Transgresja morska
Podniesienie poziomu morza względem lądu. Ostatnia duża globalna transgresja, zwana powszechnie transgresją flandryjską, towarzyszyła topnieniu ostatnich plejstoceńskich lądolodów i była odpowiedzialna za ukształtowanie większości obecnych wybrzeży świata. Wydarzenie to zbliżyło się do współczesnego poziomu morza o 5 ka, ale ponowne topnienie pozostałych mas lodowych doprowadziło od tego czasu do dalszych umiarkowanych wzrostów w tempie sięgającym jednej dziesiątej maksymalnej wartości transgresji flandryjskiej.
Masowe marnotrawstwo
Połączone działanie chemicznego i mechanicznego wietrzenia oraz ruchów masowych, w wyniku którego materiały ziemskie są masowo osłabiane i przygotowywane do usunięcia wyłącznie pod wpływem grawitacji, z wyłączeniem procesów erozyjnych, takich jak rzeki, wiatry i lodowce.
Średni poziom morza
Średnia wysokość powierzchni oceanu dla wszystkich stadiów pływów w okresie 19 lat. Niekoniecznie jest to średni poziom pływów lub określony układ odniesienia stosowany w badaniach lądów i oceanów.
Pomiar
Proces przypisywania wartości liczbowej do długości, masy, stopnia, ilości, prędkości lub tempa jakiejś jakości obiektu, w oparciu o odpowiednią skalę pomiarową.
Skala pomiarowa
Zazwyczaj wyróżnia się cztery skale – nominalną, porządkową, interwałową, stosunkową. Skala nominalna ma ograniczoną wartość ilościową, ale może określać klasę modalną. Skala porządkowa, w której obiekty są uszeregowane (np. według wielkości i wieku), pozwala na określenie wartości mediany i percentyli. Skale interwałowa i stosunkowa są bardziej uniwersalne pod względem matematycznym. Skala przedziałowa (równość przedziałów) nie ma bezwzględnego punktu zerowego (np. temperatura w °C). Skala stosunkowa (równość stosunków powyżej bezwzględnego punktu zerowego) jest najbardziej uniwersalna (np, długość rzeki, prędkość strumienia i wysokość fali).
Strefa przybrzeżna
Strefa o zmiennej szerokości rozciągająca się w kierunku morza od linii brzegowej do zewnętrznej granicy fal translatoryjnych i związanych z nimi prądów wywołanych falami.
Orbitalne wymuszanie zmian klimatu
Powtarzające się lub cykliczne elementy zmian klimatu przypisywane zmieniającym się stosunkom orbitalnym Ziemi ze Słońcem, zwykle związane z mimośrodowością orbity Ziemi, nachyleniem osi Ziemi i chybotliwością tej osi.
Izotopy tlenu
Tlen istnieje jako trzy stabilne izotopy: 16O (99,76%), 17O (0,04%) i 18O (0,20%). W analizie stabilnych izotopów uznaje się, że 16O wchodzi w fazę pary łatwiej niż cięższe izotopy i że substancja absorbująca (np. woda, lód, organizmy) może to odzwierciedlać. Izotopy tlenu stają się więc wskaźnikami minionych środowisk (np, globalna objętość lodu).
Tektonika płyt
Koncepcja rozwinięta w połowie XX wieku, która, opierając się na dryfie kontynentalnym, definiuje ruchliwość skorupy ziemskiej w kategoriach względnie sztywnych płyt kontynentalnych i oceanicznych przesuwających się po litosferze i górnym płaszczu w odpowiedzi na siły podskorupowe i dynamikę płyt.
Geomorfologia ilościowa
Zastosowanie wymiarów (masy, długości i czasu) do form terenu i procesów geomorficznych, a następnie analiza statystyczna zmierzonych danych oraz sformułowanie odpowiednich modeli i zasad statystycznych i matematycznych.
Radiometryczne określanie wieku
Wiek substancji (np, drewna, muszli i tefry) obliczony na podstawie ilościowego oznaczenia jej pierwiastków promieniotwórczych i produktów ich rozpadu.
Teledetekcja
Obserwacja i pomiar danych przez urządzenia rejestrujące nie będące w bezpośrednim kontakcie z obiektem. Urządzenia te wyczuwają energię elektromagnetyczną (światło, ciepło, fale radiowe) oraz pola siłowe (elektryczne, grawitacyjne i magnetyczne). Do zdalnych platform rejestrujących powszechnie zalicza się samoloty, satelity kosmiczne, statki nawodne i statki podwodne.
Rewolucja naukowa
Każdy gwałtowny lub daleko idący rozwój w nauce. Powszechnie uznaje się dwie rewolucje naukowe: (1) w XVII wieku, kiedy matematyka, fizyka, chemia, astronomia i biologia zaczęły wyłaniać się w nowoczesnym idiomie; oraz (2) pod koniec XX wieku, związaną z postępem w automatyce, elektronice, teledetekcji i technologii informacyjnej.
Sedymentacja
Proces gromadzenia się osadów w warstwach, zwykle przez osadzanie cząstek wcześniej utrzymywanych w zawieszeniu lub jako ładunek denny (w powietrzu lub wodzie), lub z ruchu masowego, lub z akumulacji, parowania lub wytrącania materiałów organicznych i nieorganicznych in situ.
Promieniowanie słoneczne
Całkowita ilość energii emitowanej ze Słońca w całym spektrum elektromagnetycznym. Słońce wypromieniowuje energię we wszystkich kierunkach w tempie wprost proporcjonalnym do swojej temperatury absolutnej, a długość fali maksymalnej emisji jest odwrotnie proporcjonalna do temperatury absolutnej.
Statystyka
Nauka zajmująca się gromadzeniem, zestawianiem, klasyfikacją, analizą i walidacją danych ilościowych i związanych z nimi modeli. Dane docelowe mogą być całkowicie dostępne do pomiaru lub, bardziej powszechnie, obliczone na podstawie części populacji uzyskanej przez odpowiedni projekt próbkowania (np. losowy, systematyczny i warstwowy).
Tektonizm
Siły, które wytwarzają strukturalne ramy skorupy ziemskiej, szczególnie poprzez epeirogenezę i orogenezę. Tektonizm zastąpił w połowie XX wieku wcześniejszy „diastrofizm”.
Wulkanizm, wulkaniczność
Procesy, w wyniku których magma i inna materia z górnego płaszcza i komór litosfery są erupcjonowane na powierzchnię Ziemi i do atmosfery jako ciała stałe (np, lawa i popiół), ciecze (nieletnia woda) i gazy (np. para wodna, CO2, CH4, SO2 i H2SO4).
Pogoda
Czasowy stan atmosfery, zmieniający się z godziny na godzinę i z dnia na dzień, ale nie na tyle długo, by implikować zmiany klimatu.