Zagrożenia związane z wrażliwością na gluten – czy ziarna mogą wpływać na mózg?

Wrażliwość na gluten to termin, który słyszy się coraz częściej. Jednak, co to dokładnie oznacza? I jakie są implikacje bycia wrażliwym na gluten?

Celiakia jest najczęściej rozpoznawanym stanem związanym z glutenem. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, w którym gluten wywołuje nieprawidłową reakcję immunologiczną, w wyniku której organizm atakuje i uszkadza wyściółkę jelita cienkiego. Prowadzi to do powszechnie występujących objawów trawiennych. Oprócz tego, niedobory żywieniowe, słaby wzrost, utrata masy ciała i niektóre objawy neurologiczne mogą być również seen.

Wrażliwość na gluten różne do celiakii

Wrażliwość na gluten może obejmować różne mechanizmy do tych zaangażowanych w celiakii i często mogą występować z bardziej psychologicznych lub neurologicznych objawów. W rzeczywistości wykazano, że wrażliwość na gluten jest wspólnym czynnikiem, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, z takimi schorzeniami jak ADHD1, ASD1, napady drgawkowe2, depresja3, zaburzenia lękowe4 i schizofrenia5. Ataksja glutenowa, problem obejmujący problemy z koordynacją, mową i równowagą, jest schorzeniem neurologicznym związanym z reakcją na gluten i staje się coraz bardziej rozpoznawalna6.

Wrażliwość na gluten, czasami określana jako nieceliakalna wrażliwość na gluten (NCGS), okazała się być 6 razy bardziej powszechna niż celiakia 7. Niektórzy mogą zapytać, dlaczego częstość występowania nadwrażliwości na gluten wydaje się rosnąć? Ten widoczny wzrost liczby przypadków może być spowodowany kilkoma czynnikami, w tym zwiększoną świadomością wpływu glutenu, zbożami o wyższej zawartości glutenu lub wzrostem spożycia zbóż i produktów zawierających gluten. Niezależnie od przyczyny wzrostu przypadków, dowody na wpływ glutenu na mózg są coraz liczniejsze.

How Does Gluten Cause a Problem?

Ziarna zawierające gluten, takie jak pszenica, żyto, jęczmień i orkisz zawierają toksyczne frakcje białkowe w postaci gliadyn, glutenin i innych prolamin. Wykazano, że te toksyczne frakcje białkowe mają szeroki wpływ na organizm i mogą zaburzać normalną równowagę jelitową8 oraz angażować układ odpornościowy u osób podatnych9. Chociaż to właśnie frakcje białkowe są najczęściej przyczyną reakcji u osób wrażliwych, możliwe jest wystąpienie reakcji na inne składniki glutenu.

Podczas trawienia glutenu uwalniane są związki takie jak gluteomorfiny, zwane również gliadorfinami. Mają one działanie opioidopodobne na mózg i zostały powiązane ze stanami takimi jak ASD10.

Zaangażowanie immunologiczne

Reakcja immunologiczna na gluten może być złożona i może, lub nie, obejmować specyficzne przeciwciała.W celiakii może być obecnych kilka przeciwciał, w tym przeciwciała antyendomysialne (EMA), przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG),) lub przeciwciała pośredniczące IgE. W nadwrażliwości na gluten przeciwciała te mogą być nieobecne i istnieją dowody wskazujące na wzrost przeciwciał antygliadynowych11. Przeciwciała przeciwko deamidowanym peptydom gliadyny mogą być również podwyższone, a badanie na ich obecność może być szczególnie przydatne u małych dzieci12. Uważa się, że przeciwciała antygliadynowe mogą negatywnie wpływać na białko zaangażowane w uwalnianie neuroprzekaźników, tym samym bezpośrednio zakłócając działanie neuroprzekaźników i potencjalnie wpływając na funkcje psychologiczne13. Gliadyna sama w sobie może aktywować produkcję chemicznych posłańców zwanych cytokinami, które są zaangażowane w odpowiedź zapalną, tworząc scenę dla zwiększonej odpowiedzi zapalnej14. Links have been made to increased cytokine levels and the development of conditions like ADHD and ASD15.

Gut Lining

One interesting finding by researchers is that the gut lining of those with gluten sensitivity may be distinctly different to those with celiac disease. Nie zawsze wydaje się być spłaszczenie kosmków na wyściółce jelit i jest możliwe, aby mieć normalną przepuszczalność jelit16 i zdrowej wyściółki jelit17 w przypadkach wrażliwości na gluten. To powiedziawszy, istnieje duża częstość występowania nieszczelnych jelit w związku z ASD i ADHD18.

Zaburzenia mikrobiomu

Wiadomo, że mikrobiom przyczynia się do ogólnego zdrowia jelit i odgrywa rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Ich związek z dobrym zdrowiem jest niekwestionowany, a bezpośredni związek między jelitami a mózgiem został ustalony. Mikrobiota może wysyłać sygnały do mózgu poprzez kilka mechanizmów, w tym aktywację nerwu błędnego i poprzez hormony19. Brak równowagi w mikrobiomie został powiązany z kilkoma problemami psychologicznymi, w tym z depresją i lękiem20.

Wykazano, że zarówno gluten, jak i gliadyna zaburzają mikrobiom u osób podatnych21. Istnieją dowody wskazujące, że stosowanie probiotyków w celu przywrócenia równowagi w przypadku dysbiozy w ADHD i ASD daje poprawę w zakresie objawów22.

Faktory ryzyka – dlaczego niektórzy ludzie są bardziej podatni na zachorowanie?

Genetyka – Związek pomiędzy celiakią a dziedzicznymi zmianami DNA jest dobrze znany i prawie wszyscy chorzy na celiakię mają haplotypy HLA-DQ2 i HLA-DQ8 (haplotyp to grupa genów odziedziczonych razem od jednego rodzica). Częstość występowania tych haplotypów w powiązaniu z wrażliwością na gluten istnieje, ale waha się od 50%23-25 do 90%26

Transfer mikrobioty – Dzieci rodzą się ze sterylnym jelitem i są zależne od matczynego transferu mikrobioty, poprzez poród pochwowy i karmienie piersią, aby umożliwić im rozwój zdrowego mikrobiomu. Mikrobiota odgrywa istotną rolę w rozwoju i funkcjonowaniu mózgu, a zaburzenie mikrobiomu w młodym wieku może mieć długotrwałe konsekwencje, w tym zwiększoną podatność na nadwrażliwość na gluten.

Obciążenie toksyczne – Nagromadzenie toksyn w organizmie zostało powiązane z nadwrażliwością i upośledzoną tolerancją układu odpornościowego. Jeden lub więcej czynników wyzwalających, takich jak gluten, wydaje się prowokować reakcję u osób z wysokim obciążeniem toksycznym27. Wrodzone obciążenie toksyczne podczas pobytu w łonie matki może być również czynnikiem u dzieci, u których rozwinęła się wrażliwość na gluten.

Kluczowe punkty:

• Wrażliwość na gluten jest złożona i może dawać różne objawy niż celiakia
• Wrażliwość na gluten okazała się być wspólnym czynnikiem w ADHD, ASD, depresji, lęku i ataksji
• Frakcje białkowe w glutenie mogą zaburzać normalną równowagę jelitową i angażować układ odpornościowy
• Morfopodobne związki uwalniane podczas trawienia glutenu mają opioidowelike effects on the brain
• Gut lining health and microbiota balance may play a key role in sensitivity to gluten
• There is a genetic link to gluten sensitivity
• The high toxic load may impact on immune tolerance to gluten

Gluten-free

Gluten stwarza ryzyko dla niektórych dzieci i dorosłych i może mieć duży wpływ na funkcjonowanie mózgu. Jest oczywiste, że wiele osób z wrażliwością na gluten uzyskuje ulgę od wielu objawów na diecie bezglutenowej. U niektórych korzyści pojawiają się w ciągu kilku dni lub tygodni, u innych trwa to dłużej. Warto również rozważyć suplementację probiotykami w celu przywrócenia równowagi. Jeśli rozważasz dietę bezglutenową lub probiotyk, zawsze najlepiej jest współpracować z dobrze wyszkolonym i doświadczonym lekarzem medycyny funkcjonalnej.

Overview

Gluten może być zagrożeniem i mieć duży wpływ na funkcjonowanie mózgu. Unikanie żywności zawierającej gluten może radykalnie zmniejszyć zarówno psychologiczne jak i neurologiczne objawy.

1. Niederhofer H, Pittschieler K. (2006) A preliminary investigation of ADHD symptoms in persons with celiac disease. Journal of Attention Disorders. 10:200-204.
2. Peltola M, Kaukinen K, Dastidar P, Haimila K, Partanen J, Haapala AM, et al. (2009) Hippocampal sclerosis in refractory temporal lobe epilepsy is associated with gluten sensitivity. Journal of Neurology, Neu-rosurgery and Psychiatry. 80:626-630.
3. Ruuskanen A, Kaukinen K, Collin P, Huhtala H, Valve R, Maki M, et al. (2010) Positive serum antigliadin antibodies without celiac disease in the elderly population: Czy to ma znaczenie? Scandinavian Journal of Gastroenterology. 45:1197-1202.
4. Jackson, J. R., Eaton, W. W., Cascella, N. G., Fasano, A., & Kelly, D. L. (2012). Neurologic and psychiatric manifestations of celiac disease and gluten sensitivity. Psychiatric Quarterly, 83(1), 91-102.
5. Dickerson F, Stallings C, Origoni A, Vaughan C, Khushalani S, Leister F, et al. (2010) Markers of gluten sensitivity and celiac disease in recent-onset psychosis and multi-episode schizophrenia. Biological Psychiatry. 68:100-104.
6. Hadjivassiliou M, Boscolo S, Davies-Jones GA, Grunewald RA, Not T, Sanders DS, et al.(2002) The humoral response in the pathogenesis of gluten ataxia. Neurology. 58:1221-1226.
7. Hadjivassiliou M, Grunewald RA, Davies-Jones GA. (2002) Nadwrażliwość na gluten jako choroba neurologiczna. Journal of Neurology, Neurosurgery and Psychiatry. 72:560-563.
8. Hollon J., et al. (2015) Effect of Gliadin on Permeability of Intestinal Biopsy Explants from Celiac Disease Patients and Patients with Non- Celiac Gluten Sensitivity. Nutrients 7.3 1565-76.
9. Palova-Jelinkova L, Rozkova D, Pecharova B, Bartova J, Sediva A, Tlaskalova-Hogenova H, et al. (2005) Gliadin fragments induce phenotypic and functional maturation of human dendritic cells. Journal of Immunology. 175:7038-7045
10. Cooper, E. L. (2003). Neuroimmunologia autyzmu: wielopłaszczyznowa hipoteza. International journal of immunopathology and pharmacology, 16(3), 289-292.
11. Hadjivassiliou M, Williamson CA, Woodroofe (2004) N. The immunology of gluten sensitivity: Beyond the gut. Trends in Immunology. 25:578-582.
12. Amarri, S., Alvisi, P., De Giorgio, R., Gelli, M. C., Cicola, R., Tovoli, F., … & Volta, U. (2013). Antibodies to deamidated gliadin peptides: an accurate predictor of coeliac disease in infancy. Journal of clinical immunology, 33(5), 1027-1030.
13. Jackson, J. R., Eaton, W. W., Cascella, N. G., Fasano, A., & Kelly, D. L. (2012). Neurologic and psychiatric manifestations of celiac disease and gluten sensitivity. Psychiatric Quarterly, 83(1), 91-102.
14. Palova-Jelinkova L, Rozkova D, Pecharova B, Bartova J, Sediva A, Tlaskalova-Hogenova H, et al. (2005) Gliadin fragments induce phenotypic and functional maturation of human dendritic cells. Journal of Immunology. 175:7038-7045
15. Zubareva, O. E., & Klimenko, V. M. (2013). Increases in Proinflammatory Cytokine Levels at Early Ages as a Risk Factor for the Development of Nervous and Mental Pathology. Neuroscience and Behavioral Physiology, 43(4), 535-541.
16. Sapone A, Lammers KM, Mazzarella G, Mikhailenko I, Carteni M, Casolaro V, et al. (2010) Differential mucosal IL-17 expression in two gliadin-induced disorders: Nadwrażliwość na gluten i enteropatia autoimmunologiczna celiakia. International Archives of Allergy and Immunology. 152:75-80.
17. Marsh, M. N. (1992). Gluten, major histocompatibility complex, and the small intestine: a molecular and immunobiologic approach to the spectrum of gluten sensitivity (’celiac sprue’). Gastroenterology, 102(1), 330-354
18. de Magistris, L., Familiari, V., Pascotto, A., Sapone, A., Frolli, A., Iardino, P., … & Militerni, R. (2010). Alterations of the intestinal barrier in patients with autism spectrum disorders and in their first-degree relatives. Journal of pediatric gastroenterology and nutrition, 51(4), 418-424.
19. Forsythe, P., & Kunze, W. A. (2013). Voices from inside: gut microbes and the CNS. Cellular and molecular life sciences, 70(1), 55-69.
20. Foster, J. A., & Neufeld, K. A. M. (2013). Oś jelito-mózg: jak mikrobiom wpływa na lęk i depresję. Trends in neurosciences, 36(5), 305-312.
21. Hollon J., et al. (2015) Effect of Gliadin on Permeability of Intestinal Biopsy Explants from Celiac Disease Patients and Patients with Non- Celiac Gluten Sensitivity. Nutrients 7.3: 1565-76.
22. Critchfield JW, van Hemert S, Ash M, Mulder L, Ashwood P. (2011) Potencjalna rola probiotyków w zarządzaniu dziecięcych zaburzeń ze spektrum autyzmu. Gastroenterology research and practice. 161358.
23. Bizzaro, N., Tozzoli, R., Villalta, D., Fabris, M., & Tonutti, E. (2012). Cutting-edge issues in celiac disease and in gluten intolerance. Clinical reviews in allergy & immunology, 42(3), 279-287.
24. Monsuur AJ, Wijmenga C (2006) Understanding the molecular basis of celiac disease: what genetic studies reveal. Ann Med 38:578-591.
25. Mazzarella G, Maglio M, Paparo F, Nardone G, Stefanile R, Greco L, van de Wal Y, Kooy Y, Koning F, Auricchio S, Troncone R: (2003) An immunodominant DQ8 restricted gliadinpeptide activates small intestinal immune response in in in vitro cultured mucosa from HLA-DQ8 positive but not HLA-DQ8 negative coeliac patients. Gut 52:57-62.
26. Hadjivassiliou M, Grunewald RA, Chattopadhyay AK, Davies-Jones GA, Gibson A, Jarratt JA, et al. (1998) Clinical, radiological, neurophysiological, and neuropathological characteristics of gluten ataxia. Lancet. 352:1582-1585.
27. S. J. Genuis, (2010) Sensitivity-related illness: escalating pandemic alergii, nietolerancji pokarmowej i wrażliwości chemicznej. Science of the Total Environment, vol. 408, no. 24, pp. 6047-6061

s.