Waarom kleuters liegen
Als je je kleuter betrapt op een leugentje om bestwil of als hij iets ontkent waarvan je weet dat hij het heeft gedaan, is de kans groot dat hij je niet opzettelijk probeert te bedriegen. Op deze leeftijd komen de meeste leugens voort uit:
- Vergeetachtigheid. Kleuters hebben een kort geheugen, dus uw kind probeert waarschijnlijk niet sluw te zijn als hij op het schoolplein een opstootje veroorzaakt door het speelgoed van een klasgenoot te pakken en vervolgens ontkent iets verkeerds te hebben gedaan als u hem er later naar vraagt. Hij kan zich gewoon niet herinneren dat hij het speelgoed heeft gepakt.
- Wishful thinking. Als uw kleuter vastberaden verklaart dat hij uw delicate porseleinen vaas niet heeft gebroken, probeert hij niet echt ergens mee weg te komen. Hij wenst gewoon dat het niet gebeurd is – zozeer zelfs dat hij zichzelf ervan heeft overtuigd dat hij er niets mee te maken had.
- Een actieve verbeelding. Op deze leeftijd hebben kinderen een rijk fantasieleven. De creativiteit van uw kleuter is op een hoogtepunt, en hij kan denken dat wat hij in zijn hoofd tevoorschijn tovert ook echt waar is. Reist niet iedereen met een reusachtige raket naar de maan?
- Een verlangen om afkeuring te vermijden. Uw kleuter weet dat een misstap u zal teleurstellen, dus in plaats van uw ongenoegen onder ogen te zien, kan hij ervoor kiezen om erover te liegen.
- Een behoefte om zich goed te voelen. Door verhaaltjes te verzinnen, voelt uw kleuter zich belangrijk. Als hij u vertelt dat hij in zijn eentje een olympisch zwembad heeft overgezwommen, zoekt hij eerder goedkeuring voor een indrukwekkende (hoewel onwaarschijnlijke) prestatie dan dat hij bewust liegt.
- Honger naar aandacht. Uw kleuter heeft uitgevonden dat het vertellen van een groot verhaal een trefzekere manier is om een reactie van u te krijgen – en het kan hem misschien niet eens schelen als het een negatieve is. Dit soort “ontdeugend liegen” kan doorgaan als het hem de aandacht oplevert die hij wil.
- Een gevoel van controle. Wanneer uw kind valselijk beweert dat hij degene was die zijn babyzusje redde nadat ze uit de schommel was gevallen, probeert hij orde te scheppen in een situatie die hem overweldigde.
- Een behoefte om grenzen te testen. Je 5-jarige komt naar je toe en vraagt zonder blikken of blozen of hij naar een tv-programma mag kijken. Hij beweert dat het zijn eerste van de dag is (je weet echter dat hij zijn tv-toewijzing heeft opgebruikt nadat je partner hem van school heeft opgehaald). Hoe frustrerend het ook is, dit soort manipulatieve waarheid-stretching is normaal, omdat 5-jarigen tot aan hun knieën in het testen van ouderlijke grenzen en hun eigen macht zitten.
Wat te doen tegen liegen
Blijf kalm. Het lijkt misschien contra-intuïtief – u wilt leugens immers niet aanmoedigen – maar de beste manier om met deze fase om te gaan, is elke episode op de koop toe te nemen. Hoe gekrenkt u ook bent over het leugentje van uw kleuter, bedenk dat liegen bewijst dat hij goed van kwaad leert en een geweten ontwikkelt en het verschil tussen feit en fictie beter leert begrijpen. Immers, als hij niet denkt dat hij een fout heeft gemaakt, waarom zou hij dan proberen die te verdoezelen?
Probeer erachter te komen waarom hij liegt. Als uw kind bijvoorbeeld opschept, probeert hij waarschijnlijk te voldoen aan de normale menselijke behoefte om zich belangrijk en gewaardeerd te voelen. In dat geval kunt u toekomstige leugens ontmoedigen door hem te prijzen voor zijn inspanningen en prestaties.
Veroordeel niet. Verwoord je opmerkingen zo dat ze aanzetten tot bekentenissen, niet tot ontkennen: “Ik vraag me af hoe deze krijtjes op het tapijt in de woonkamer terecht zijn gekomen. Ik wou dat iemand me hielp ze op te rapen.”
Beleef je medeleven. Als hij stiekem een reep opeet en dan ontkent dat hij hem opeet (met chocolade op zijn mond), is hij geen slecht mens; hij probeert gewoon het feit te omzeilen dat niet alles wat hij wil van hem is. Je zou kunnen zeggen, “Ik wed dat je die reep echt wilde. Toen je hem opat, besefte je dat je in de problemen zat en heb je gejokt.” Hij zal doorkrijgen dat hij eerst om dingen moet vragen voordat hij zichzelf eraan tegoed doet, en dat de waarheid vertellen minder pijnlijk is dan liegen. Als je daarentegen boos wordt en hem een slecht gevoel geeft over zijn overtreding, zal hij minder ontvankelijk zijn voor de lessen die je hem probeert te leren – en nog meer geneigd zijn om de volgende keer zijn sporen uit te wissen.
Breng eerlijke consequenties aan. Als uw kind liegt om te zien waar hij mee weg kan komen, is het belangrijk om eerlijke – maar niet te strenge – consequenties te verbinden aan zijn gedrag (bijvoorbeeld de tv verbieden de dag nadat hij heeft gelogen in een poging er nog een show bij te krijgen). Op deze manier zal hij uiteindelijk leren dat het niet de moeite waard is om je voor de gek te houden.
Leg uit waarom eerlijkheid belangrijk is. Uw kleuter vertelt u misschien dat hij weet dat liegen slecht is, maar misschien begrijpt hij nog niet helemaal wat de morele implicaties zijn van onwaarheid. U kunt hem hierbij helpen door hem het verhaal van “De jongen die wolf huilde” te vertellen, waarin duidelijk wordt gemaakt hoe belangrijk het is om betrouwbaar te zijn en waarin hem ook wordt geleerd dat liegen ernstige gevolgen kan hebben. Een goed boek over liegen is Sam, Bangs, and Moonshine, van Evaline Ness, dat op dramatische wijze de gevolgen van het vertellen van sterke verhalen illustreert, maar er toch in slaagt om gelukkig te eindigen.
Wees positief, niet bestraffend. Als u van uw kleuter verwacht dat hij u vertelt wanneer hij iets verkeerd heeft gedaan, reageer dan niet op zijn eerlijkheid door uw woede op hem af te reageren. (Als u dat doet, hoe groot is dan de kans dat hij de volgende keer zijn fouten toegeeft?) Behalve dat het op deze leeftijd ongepast is, zal een strenge straf voor liegen waarschijnlijk niet het gewenste effect hebben: Kinderen die streng worden gestraft voor kleine overtredingen gaan vaak tot het uiterste, ontwikkelen een te streng geweten of worden piepjonge rebellen – geen van beide waar u op uit bent. Prijs je kleuter in plaats daarvan als hij de waarheid vertelt. Positieve bekrachtiging is veel effectiever dan straf om hem te laten voelen dat het de moeite waard is om op de hoogte te zijn.
Beloof je kleuter dat je van hem houdt, wat er ook gebeurt. Als hij per ongeluk je slaapkamerlamp kapot maakt, ontkent hij dat misschien uit angst dat je dan niet meer zoveel van hem houdt. Leg uit dat mama en papa nog steeds van hem houden, zelfs als hij iets heeft gedaan wat je liever niet had gedaan.
Bouw vertrouwen. Laat uw kind weten dat u hem vertrouwt en dat u ook te vertrouwen bent. Als hij bijvoorbeeld bij zijn volgende controle een prik moet krijgen, zeg hem dan niet dat het geen kwaad kan. Probeer je aan je woord te houden, en als dat niet lukt, bied dan je excuses aan voor het breken van een belofte.
Laat hem weten wat je van hem verwacht. Gebruik verschillende situaties om uw kleuter te leren wat u acceptabel gedrag vindt. Stel bijvoorbeeld grenzen door hem te laten weten dat hij eerst moet vragen of het goed is, voordat hij een koekje van iemand anders zijn bordje pakt. Duidelijke grenzen stellen is een van de meest liefdevolle, positieve dingen die je voor je kind kunt doen. Uiteindelijk zal hij ze kunnen gebruiken om zelf te beoordelen of een bepaald gedrag gepast is. Een kind dat begrijpt dat grenzen er voor hem zijn, zal opgroeien tot een volwassene die ze ook respecteert.
Wissel verhalen en adviezen over gedrag en discipline uit met andere ouders in de BabyCenter Community.